Thursday, December 2, 2021
Tuesday, July 14, 2020
वश
(कथा)
वश
सरण राई
....उफ यो कस्तो मान्छे ? मेरो लोग्ने हो, प्रेमी पनि भएको छ । आफ्ना सबै इच्छा आकाङ्क्षा कामहरू थाती राखेर पाँच वर्षदेखि निरन्तर मलाई स्याहारीरहेको छ । म बिरामी भएदेखि नै उनले गर्न सक्ने आफ्ना सामथ्र्यमा भएका सब सब गरिरहेको छ । मान्छेले यति धेरै त्याग गर्न सक्छ भन्ने मलाई थाहा थिएन । यो मेरो प्यारो मायालु प्रेमिल लोग्नेलाई जति हेर्छु त्यति धेरै माया लागेर आउँछ । म उसैको निँिम्त बाँचेर ऊ रमाएको हाँसेको हेर्न चाहन्छु ।
मलाई मधुमेह भएको पनि तीस वर्ष भई सक्यो । मुख बार्न उनले मलाई कति कर गरेको थिए । एक बारको जुनीमा मुख किन बार्ने ? ‘हेरेर मर्नुभन्दा छेरेर मर्नु’ मैले भनेँ । उनले कैयौं खाने कुराहरू नखानु भन्दा ‘मलाई खान पनि नदिने’ भन्दै रोएकी थिएँ । त्यसपछि उनले कहिल्यै मलाई मन परेको खान रोकटोक गरेनन् ।
मधुमेहले मलाई च्याप्दै लग्यो । अरु रोगहरू थपिए । थाइराइड पहिला थाहै थिएन । धेरै पछि थाहा भयो । त्यसको पनि दबाई थपियो । मधुमेहले मृगौला बिगार्न मात्र होइन, बिगारी सकेको रहेछ । खाना नरुच्ने । एक महिनासम्म च्याउँको सुप आएर बसेँ । अस्पताल जाउँ भनेर उसले कति कर ग¥यो । नजाने भनेर अड्डि लिएर बसेँ । दिसापिसाब बन्द भएपछि अस्पताल जान करै लाग्यो । इमर्जेन्सीमा जाँचेर केही दबाई लिएर धर फर्कियौँ । त्यो दबाईले दिसा पिसाब नखोलिएपछि फेरि अस्पताल हिडेर नै गएको थिएँ । अस्पताल भर्ना भएँ । हातखुट्टा सुन्निन थाल्यो, भुडि फुलिन थाल्यो ड्याम्ड्याम्टी... दुई दिनमा नै म उठ्न हिड्न नसक्ने सिकिस्त भएँ ।
काठमाडौंंमा रहेका बहिनी र बुहारीहरूले ‘काठमाडौं तुरुन्त आउनु’ भनेर बोलाए । यिनले सिकिस्त बिरामी मलाई हतारहतार हवाइजहाजबाट काटमाडौं लगे ।
काठमाडौंको प्राइभेट अस्पतालको डाक्टरको पहिलो प्रतिक्रिया — “कस्ता अस्पताल हो ? दिसापिसाब त गराउन सक्थ्यो !” त्यस अस्पतालले पहिलो काम दिसापिसाब गराउने काम ग¥यो । चार पाँच दिनदेखि ड्यामड्याम्टी फुलिएको पेट... दिसापिसाब गराएपछि हाइसन्चो भयो । अहिले पो थाहा भयो घरछेउको अस्पतालमा त नेफ्रोलोजिस्ट (मृगौला विशेषज्ञ) डाक्टर नै रहेनछ । अरु डाक्टरहरूले मजस्ता बिरामीहरूलाई हेर्दै सिक्दै पो गर्दारहेछन् । धन्न ! शिक्षण अस्पताल !
काठमाडौं नआएको भए म त्यति बेलै मर्ने थिएँ । काठमाडौंको प्राइभेट अस्पताल मेडिकेयरले मलाई पुनर्जीवन दियो । त्यहाँ दुई वर्षसम्म धायौँ । मृगौलाको समस्या जटिल हुन थालेपछि सुमेरु अस्पताल आएका छौँ ।
यहाँ उपचार गर्न थालेको पनि दुई वर्ष ६ महिना हुन लागेको छ । मृगौला बिग्रे पछि डायलाइसिस नगरी भएन । डायलाइसिस गर्न थालेको पनि दुई वर्षभन्दा धेरै हुँदै छ । शुरुमा हप्ताको दुईपल्ट गरिन्थ्यो भने अहिले हप्ताको तीनपल्ट गर्नु पर्छ । आइतबार, मङ्गलबार र शुक्रबार डायलाइसिस गर्ने दिनहरू । मलाई भन्दा बढि डायलाइसिस गर्ने यी बार दिनहरूबारे मेरो छेउमा मलाई स्याहादै बस्ने पति काजीलाई राम्ररी याद रहन्छ । मेरो स्वास्थ अवस्थासँग उनको सुख दुःख गाँसिएको छ, म सन्च रहदा उनी मुस्कुराउँन सक्छन् ।
म सोच्न पुग्छु— यदि म घरछेउकै धरानको अस्पतालमा नै मरेको भए मेरा पतिदेव उनको के गति हुन्थ्यो होला ? अझै पनि म मर्ने बाँच्ने दोसाँधमा नै उपचार गराई रहेकी छु । मन हुडलिएर आउँछ... बिचरा इमानदार सरल तर विशाल हृदय भएको मेरो मायालु प्रेमी–लोग्ने ! मलाई उनको अग्घोर माया लागेर आउँछ । माया दोब्बर तेब्बर कति हो कति धेरै धेरै.... असीम माया लागेर आउँछ । म उनैको लागि बाँच्न चाहन्छु । बाँचेर उनलाई धेरै धेरै माया प्रेम दिन चाहन्छु ।
उनलाई म उनको हर कदम कदममा साथ दिन चाहन्छु सुखमा पनि साथै दुःखमा पनि । स्वाभिमानी उनी । बरु भोकले मर्न तयार हुन्छन् तर आफ्नो स्वाभिमान विवेक त्याग्न चाहदैनन् । मैले भन्दा बढि उनलाई बुझ्ने यो संसारमा अरु कोही छैन किनकि उनीसित बसेको पनि ४१ वर्ष पुग्न लागेको छ । उनी कति असल छन् । उनलाई जीवन साथी पाएकोमा म सन्तुष्ट छु ।
मृगौला प्रत्यारोपणबारे उनैले बुझ्दा मलाई मुटुको रोग पनि भएकोले मृगौला प्रत्यारोपण हुन्न रे । हुने भए उनी मृगौला दिन तयार छन् । मेरो मुटु कमजोर हुँदै गइरहेको छ रे । मुटुको एन्जिओ प्लाष्टिक सर्जरी पनि मृगौलाका कारण सम्भव भएन । नौ महिना पहिला म आई.सि.यु.मा पन्ध्र दिन बस्दा यो मेरो पति कति चिन्तित थियो । त्यो आई.सि.य.ु र वार्डमा बस्दा मैले “काजी ! काजी !” भन्दै होस बेहोसमा कराएछु, उनलाई बोलाएछु कि पछिदेखि त सिस्टरहरूले पनि “तपाईँको काजी आउँनु भयो” भन्न थालेका थिए ।
यसपालि पनि तीन दिन आई.सि.य.ुमा बसेँ । मुटु विशेषज्ञ डा. रमणीले भनि सकेकी छिन्— “मैले गर्न सक्ने सबै गरिसकेँ । अब म केही गर्न सक्तिनँ ।” तिनको त्यो भनाइले मलाई मेरो जीवन सिद्धिन लागेको छ भन्ने बोध गरायो । काजीलाई त्यो कुरा सुनाएर म रोएँ । म मेरो लागि होइन उनका लागि रोएकी थिएँ । उनी कसरी म बीना बाँच्लान् ? उनले भने, “चित्त सम्भाल । अहिले नै हामी म¥यो भने पनि दुःख मान्नु हुँदैन । हामीले गर्नु पर्ने र गर्न सक्ने सबै गरीसकेका छौँ । म लेखक हुँ, म मेरो कृतिहरू बाँचेसम्म बाँच्ने छु । म कृतिहरूसँग बाँचे भने तिमी मेरो साथमा बाँच्ने छौ । तिमी मेरोबारे चिन्तित छौ । मेरोबारेमा चिन्ता नलेऊ । म आफ्नो जिन्दगी जसरी पनि बेहोर्ने छु ।” उनको यस्तो भनाइले मन अलिक शान्त भएको थियो ।
म बेडमा नै बिलाउन लागेकी छु । सुकेर हड्डि र छाला भइसकेकी छु । हिड्ने त कुरै सकियो । उठ्न बस्न पनि अरुको सहायता चाहिने भएको छ । उनैले मलाई चौबिसै घन्टा साथ दिइरहेका छन् । टोइलेट पनि जान सक्दिनँ । टोइलेटदेखि खाना औषधि खुवाउने आदि सबै कुरुवाको काम यिनै मेरा पतिले गरिरहेका छन् । म उनलाई हेर्छु, उनी मलाई नै हेरिरहेका छन् ।
कफि लिएर आएका छन् । पिउँछौँ । यसरी सँगसँगै बसेर कफि पिउने र सँगसँगै बस्ने दिनहरू समाप्त हुँदै छन् । म जति धेरै बाँच्छु सम्पत्ति पनि सकिने नै भयो । त्योभन्दा बढि संसारमा मैले सबैभन्दा बढि माया गरेको मेरो काजीलाई धेरै दुःख दिने छु । मलाई सबैभन्दा बढि माया गर्ने लोग्नेलाई यस्तो दुःखबाट छुटकारा दिन म के गर्न सक्छु ? अब मैले जतिसक्दो छिटो जीवनको मोह त्याग गर्नु पर्दछ, आफूलाई मृत्युमा समाहित गरेर उनको मेरो प्यारो पतिको जीवनमा स्वतन्त्रता उन्मुक्ति दिनु पर्दछ । यस्तै सोचेर कोही बेला उनलाई भनेर कोही बेला नन्द बहिनी बुहारीहरूलाई भनेर चकलेट मगाएँ । कुनै समय मैले भनेको पनि थिएँ— मर्ने बेला दुःख पाउन थाले भने बिष खाने छु । मधुमेहका बिरामीहरू खाश गरेर डायलाइसिस गरिरहेका बिरामीले मुख बार्न छाडेर गुलियो चकलेट खाए भने बिषको काम गर्छ । मैले लुकेर यति धेरै चकलेट खाएँ कि म अहिले सिकिस्त भएर मृत्यु नजिक पुगेको छु । जीवनको मोहले भन्दा मलाई उनको मायाले रुवाउछ । म उनलाई र उनले मलाई यति धेरै माया गर्दा रहेछौँ... अहिले थाहा भएको छ । उनलाई मैले माया गर्ने मायाकै खातिर उनकै लागि यो मेरो निको नहुने बिरामी जीवनको शिघ्र अन्त गरेर मैले उत्सर्ग गर्नु पर्दछ र गर्छु !
उनी मेरो लोग्ने मात्र नभएर मेरो प्राण रहेछन् । म मरे पनि उनीसँगै म बाँच्ने छु । उनी म बीना पनि खुशीसाथ बाँच्न सके भने म पनि खुशी हुने छु । म हुन्नँ, नभए पनि म उनीसँगै उनकै साथ रहने छु । उनी मेरा सबथोक हुन् । उनका निम्ति मैले यो तुच्छ शरीर त्याग गर्नै पर्छ । उनलाई उनको स्वतन्त्रता दिनै पर्छ । उनलाई बिरामी स्याहारीरहनु पर्ने दुःखपूर्ण झन्झटबाट मुक्त गर्नै पर्छ ।
भगवान हुन्छ भने उनी नै मेरा भगवान हुन् । उनले मलाई दिएका वास्तविक सुखको बदला उनका सुखका लागि मैले मेरो यो दुःखपूर्ण बिरामी जीवनको अन्त गर्नै पर्छ । मेरो प्यारो काजी ... मेरो मृत्युपछाडि पनि म सदैव तिम्रै साथ रहने छु... “तिमी कति सुत्छौ ? म मरेपछि जति सुत्न मन लाग्छ सुत । जे गर्न मन लाग्छ गर ।” म भावावेशमा बगेर भन्छु । मैले भन्न हुने हो वा होइन मलाई थाहा हुँदैन । तर म भन्छु ।
उनी धेरै पढ्न लेख्न चाहन्छन् । मलाई थाहा छ । उनले धेरै पढ्न लेख्न सकून् भनेर पनि मैले सांसारिक मोह त्याग्नै पर्छ । उनले लेख्न सके भने मेरो भौतिक शरीर यो धरतीमा नरहे पनि उनको लेखनीमा म हुने छु । तसर्थ पनि म यो भौतिक शरीर मर्न डराउँदिनँ । उनको सुख र लेखनीको बाटो खुल्ला गर्नका लागि यो शरीर छिटोभन्दा छिटो उत्सर्ग गर्नु मेरो उनी प्रतिको अमर मायाप्रेम हो । हामी नरहे पनि उनको लेखनीमा हाम्रो अमर मायाप्रेम बाँचिरहने छ ! म चित्त बुझाउछु । मन दृढ पार्छु ।
+++ +++ +++
स्वच्छ शान्त सुन्दर तर दुर्गम गाउँमा जन्मिएको केटो म । शारीरिक कारणले म लाहुरे भर्ति लाग्न सक्ने थिइनँ भन्ने सानैमा ज्ञात भएको थियो । पढाइले मात्र मलाई साथ दिन्छ भन्ने अनुभूतिले म एकोहोरिएर पढाइमा निर्लिप्त भएको थिएँ । बि.ए. पास नगरुन्जेल विवाह र प्रेमबारे सोच्ने छुइनँ भन्ने सोचअनुसार मैले पढाई नसकुन्जेल केटीहरूप्रति ध्यान दिइनँ ।
म एक्लो छोरो परिवारका सबैले पुल्पुलाएर नै हुर्काएका थिए । पारीवारिक असीम मायाप्रेममा डुबेको मैले केटाकेटी बीच हुने प्रेम अनुभव गरेको थिइनँ एउटा केटालाई केटीले गर्ने प्रेम वा केटाले केटीलाई गर्ने मायाप्रेम ।
तिनीसँगको विवाहपछि मात्रै मलाई महिला पुरुषको प्रेम माया मोह घनिष्ट सम्बन्धको अनुभूति भएको थियो । यस्तो अटुट अनुभूति भावानात्मक संवेगको गहिरो मिठासमा म चुर्लुम्मै डुबेको थिएँछु । त्यो मिठासयुक्त प्रेम सागरको सितलताले जीवनको महासमरमा म योद्धा भई हर समस्याहरूसँग निर्भयतासाथ तिनको साथ पाएर लडिरहेको थिएछु ।
मायाप्रेमको संवेग विवाहपछि थपिदै जान्छ । छोराहरू जन्मिए, हुर्किे बढे । बुहारीहरू भित्रिए, नातिनातिनीहरू जन्मिए । पारिवारीक संसारमा समय व्यतित भएको थाहै भएन । ४१ वर्ष बितेछन् तिनीसँग मेरो सहयात्रा !
जब तिनी थिइन्, तिनी भए मलाई अरु कोही र केही चाहिदैनथ्यो । तिनको साथ पाएर म जीवनसँग पूर्ण सन्तुष्ट थिएँ । तृप्त थिएँ ।
म तिनीसँग बाँच्न यति अभ्यस्त भइसकेको छु कि तिनका लागि म जे पनि गर्न तयार छु । घडेरी बेचेर उपचार गराइरहेको छु । तिनी बाँिच्छन् भने म आफ्नो मृगौला दिन तयार थिएँ । तर मृगौला प्रत्यारोपण मुटु रोगका कारण नहुने भयो । सँगसँगै बस्दाबस्दै रोगले च्यापेर तिनी सिकिस्त हुँदै गइन् । जब तिनले “म अब बाँच्दिनँ ।” भन्दै रोइन् । म रुन चाहेर पनि रुन सकिनँ । तिनको अगाडि रोएर मृत्यु झेल्न सक्ने तिनको शक्ति कमजोर बनाउन चाहन्न थिएँ । तसर्थ म रोइनँ । त्यतिबेला नरौएकैले जीवनभरि तिनलाई सम्झदै रोइरहेको छु ।
तिनले लुकेर कति धेरै चकलेट खाएछिन् भन्ने मलाई तिनको सामान लिन जाँदा पो झोलाभरि चकलेटको खोलै खोल देख्दा थाहा भयो । किन यति धेरै चकलेट खाई ? म तिनले शान्ति धैर्यसित मृत्युवरण गर्न सक्ने विराङ्गना भएको देख्न चाहन्थे । अन्तिम डायलाइसिस गरेर आएपछि तिनले “एउटा मात्र चकलेट खान्छु ” भनेर चकलेट मागिन् । एउटा मात्र भने पछि मैले चकलेट दिएँ । त्यो खाइन् र अति प्रसन्न भएर मलाई हेरिन् । “एनेमा लगाई दिनुहोस्” भनेपछि एनेमा दिएर म टोइलेटको सामान लिन गएँ । फर्केर आउँदा तिनी महायात्रामा गईसकेकी थिइन् । मेरो उज्यालो संसार भत्कि डुबिसकेको थियो । तिनको जीवन त्यति नै थियो ।
मेरो प्राणेश्वरी तिनी मेरो हर स्वास प्रस्वास रोम रोम ढुकढुकी, जीवनको हर क्षण पल प्रसङ्गमा व्यप्त घुलमिल भएकी थिई । मलाई पूर्णता दिने तिनी अकस्मात मेरो जीवनबाट हराउँदा मेरो सबथोक रित्तिएझैँ भएको छु । सबथोक समाप्त भएझैँ लाग्छ । म अपाङ्ग अधुरो निरीह एक्लो विकल...
अब के गर्न सकिन्छ र ? माया तिनको वशमा थियो दिएर गइन्, आयु तिनको वशमा थिएन छोडेर गइन् .. गइन् सदाका लागि !
२०७५ चैत १७, धरान
(२०७७ असार २९ काे "नागरिक" अनलाइन पत्रिकामा छापिएकाे सरण राईकाे कथा "वश"।
nagariknews.nagariknetwork.com
वंश
Friday, June 26, 2020
भावी साहित्य
(कथा)
भावी साहित्य
सरण राई
“..... बाँच्नु ठूलो कुरा रहेछ । अहिलसम्म बाँचिरहेको हुनाले नै वर्तमान युगको अनौठो, उत्तेजक र मनमोहक नयाँ नयाँ कुराहरू हेर्न पाएको छु, प्रयोग, उपयोग वा उपभोग गर्न पाएको छु । हामी २२५वर्ष बाँच्छाैँ ।”पाँचौँ पुस्ते टेलिभिजन पत्रकार भन्छन् ।
“तपाईंको दृष्टिमा नयाँ कुराहरू के के हुन् ?” म ब्रह्माण्डभर प्रसारण भइरहेको पाँचौँ पुस्ते टेलिभिजन पत्रकार सोधिरहेको हुन्छु ।
“नयाँ कुराहरूमा अहिले जुन ‘कम्प्युटराज्ड फिप्ट जी ट्रासफरमेसन टी.भी. मेथोडोलोजी’ अन्तर्गत तपाईं र म प्रत्यक्ष हेराहेर गर्दै सँगैसँगै बसेजस्तो गरी कुराकानी गरिरहेका छौ‘, जबकि तपाईं र म कैयौं प्रकाश वर्ष माइल टाढा छौ‘ । यो पनि एउटा हो । म अच्छा राई ‘रसिक’ जो २४ वर्ष बाँचे, गनुसिंह गुरुङ र जोन किट्स दुबै २६ वर्ष मात्र बाँचे, मोतिराम भट्ट ३१ वर्ष मात्र बाँचे, डायमण्ड समसेर राणा ९३ वर्ष बाँचे, उनीहरू जति मात्र बाँचेको भए ब्रह्माण्ड विख्यात साहित्यकारको रूपमा तपाईंसित अहिले कुरा गरिरहेको हुन्नथे । त्यसैले बाँच्नु ठूलो कुरा रहेछ, भनेको हुँ ।”
“अहिले तपाईंको उमेर कति भयो ?”
“अहिले म १५९ वर्षको उमेरमा छु । आउने महिनापछि १६० मा लाग्ने छु । अहिलेको वर्तमान पि‘ढीको औसत उमेर २२५ वर्ष भएको हुँदा अझै अरू ६५ वर्ष बाँच्नेछु भन्ने आशा गर्छु ।”
“तपाईंको अनुहार र शारिरीक बनोट हेर्दा तपाईंको उमेर २२÷२३ वर्ष जस्तो मात्र देखिन्छ, १५९ वर्ष जस्तो लाग्दैन । अझै अरू ६५ वर्ष बाँच्छु भनिरहनु भएको छ त्यसको आधार र विश्वसनीयता के हो ?”
“१५९ वर्षको उमेरमा पनि २२÷२३ वर्षको जस्तै देखिनुमा वैज्ञानिक आविष्कार, प्रगति र प्रविधिको योगदान हो । रक्तकोषमा रहेका टेलिमोर, डि.एन.ए. को राइबोजोम, क्लोनिङ, क्वान्टम भौतिकी, डार्क इनर्जीजस्ता अनेकौ‘ सफल आविष्कारहरूले मानव जातिलाई बाँचुन्जेल सधैँ युवा बनाई राख्न सकेको छ । म अरू ६५ वर्ष बाँच्छु भन्नुको आधार स्वास्थ्य विज्ञानको प्रगति हो । तपाईंहरू जस्ता सामान्य गोली, बम वा हतियारको प्रयोगबाट हामी मर्दैनौं । विकीरण ठोसी क्षेपास्त्रीक गोली वा बमबाट मात्र हामी मर्छौं । तर त्यो भयङ्कर सर्वनाशी क्षेपास्त्रीक शस्त्रको दुरूपयोग हुँदैन । कारण त्यस्तो शस्त्र प्रयोग गर्ने व्यक्ति पनि क्षेपास्त्रको बिस्फोटसँगै आत्मघाती भई नष्ट हुने भएकोले ती हतियारहरूको प्रयोग असम्भवजस्तै हुन्छ । हाम्रो पिढी‘को औसत आयु २२५ वर्ष भए पनि वैज्ञानिकहरू मानिसको औसत आयु बढाउने कार्यमा निरन्तर लागि परेका छन् । उनीहरूको भनाइअनुसार अबको १०० वर्षपछि औसत आयु ३०० वर्ष हुनेछ ।”
“यसरी मानिसको आयु बढिरहँदा त जनसङ्ख्या बृद्धिको विकराल सङ्कट आउँदैन र ? खाद्यान्न अभाव हुँदैन र ?”
“खाद्यान्नमा पनि सुधार भइसकेको छ । तपाईंहरूको पि‘ढीले प्रत्येक दिन अन्न खानु पर्दछ भने हाम्रो पि‘ढीका अर्थात् २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीले एक महिनामा एक दिन मात्र अन्न वा आहारा खाए हुन्छ । अबको सय वर्षपछि ४५ दिनमा एकपल्ट मात्र खाएर मानिस बाँच्न सक्ने हुनेछ ।”
“अब तपाईंको साहित्यिक कृतिहरूबारे चर्चा गरौ‘ । तपाईंको पहिलो कृति कहिले प्रकाशित भयो ?”
“मेरो पहिलो कृति १०८ वर्षको उमेरमा प्रकाशित भएको हो । मैले लेख्न पनि ९९ वर्षको उमेरपछि मात्र थालेको हुँ । त्यसैले डायमण्ड समसेरको उमेरसम्म मात्र बाँचेको भए म साहित्यकार हुन्नथे, भनेको हुँ ।”
आजभन्दा १००० वर्ष पछाडिका साहित्यकारसँग म टी.भी. अन्तर्वार्ता लिइरहेको छु । यो अन्तर्वार्ताको व्यवस्था पनि साहित्यसम्बद्ध संस्था र सरकारले गरेका हुन् । उनीहरूले साहित्य प्रस्तुति गर्दा ‘१००० वर्ष अगाडिको साहित्यकारसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्दा साहित्य प्रस्ुतति कस्तो हुन्छ ?’ भन्ने उनीहरूको जिज्ञाशाले गर्दा यो कार्यक्रम सम्भव भएको हो । उनीहरूको भनाइअनुसार उनीहरू समयअपरिमित ‘क्वान्टम’ भौतिकीको सहायताले उनीहरूको पि‘ढीभन्दा हजारौं वर्ष पहिलेका वा पछाडिका पि‘ढीहरूसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्न सक्छन् रे । अहिले उनीहरूले मलाई सम्पर्क बिन्दु बनाएर १००० वर्ष अगाडिको म मार्फत आफ्नो साहित्यको प्रस्तुति गरिरहेका छन् । उनीहरूको साहित्य प्रस्तुति पनि लेखक, पाठक, श्रोता अथवा दर्शक सबैलाई ‘लेखकीय बिग क्रन्च पद्धति’ प्रयोग गरेर पाठक, श्रोता वा दर्शक रचनाको विषयसँगै बहकिने, बग्ने भएर लेखकसँग एकाकार हुन्छन् । रचनाकार र पाठकबीच सुमधुर एकात्मकता हुन्छ, तादात्म्यता कायम भएर भावनाको उडानमा सँगसँगै हुन्छन् रे । उनी मलाई यो बताइरहेका हुन्छन् । उनीहरूको युग अथवा २२५ वर्ष आयुवाला भावी मानिसहरूका ती साहित्यकार उनले लेखेको ‘कलात्मक साहित्य प्रस्तुति’ मलाई पढ्न दिन्छन् र म त्यो पढिरहेको छु ।
त्यो पढ्दा मलाई अनौठो लाग्छ, कतिपय शब्द बुझ्दिनँ । लाग्छ त्यो स्वैरकल्पना हो, यथार्थसँग मेल नखाने रचना । मलाई कुनै चाख हुँदैन र भन्छु, “यो स्वैरकाल्पनिक रचना रहेछ । मैले धेरै जसो बुझ्न पनि सकिन‘ ।”
“कलात्मक साहित्य प्रस्तुति रचना युग युगान्तारणको कारणले तपाईंले बुझ्न नसक्नु भएको हो ।” रचनाकार भन्छन् ।
“युगान्तारणकै कुरा गर्दा पनि रचना यथार्थमा आधारित हुनुपर्ने हो ।” म भन्छु ।
“१००० वर्षको लामो अन्तरालमा घटेका अनेकन घटनाहरू, वैज्ञानिक प्रगतिहरू, प्रविधिहरू तपाईं सोच्नै सक्नु हुन्न । तसर्थ पनि तपाईं यो रचना बुझ्न सकिरहनु भएको छैन ।” उनी भन्छन् “तपाईं १०० वर्ष आयुवाला पि‘ढीको मानिस हुनुहुन्छ, तपाईंको पाठक मनस्थिति र क्षमता पनि त्यही १०० वर्षवालाको छ । साहित्य तात्कालिक अवस्थाको उपज भएकोले जो तात्कालिकताबाट अनुभवहीन छ त्यसैले तात्कालिक साहित्य बुझ्न सक्तैन । तर हामी २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीले साहित्य प्रस्तुतिमा उल्लेख्य प्रगति गरेका छौ‘ । त्यसैको परीक्षण तपाईंमाथि गर्न गइरहेका छौ‘ ।”
“कस्तो परीक्षण ?” म नसोधी रहन सक्दिनँ ।
“साहित्य पनि पि‘ढीअनुसार फरकफरक हुन्छन् । तपाईं १०० वर्ष आयुवाला र म २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीका १००० वर्षको फरक समयअवधिका दुई अलग युगका मानिसहरू हौ‘ । १००० वर्ष पछिका सबै कुराहरू तपाईंलाई स्वैरकल्पना लाग्नु स्वाभाविक हो । त्यो दोष तपाईंको होइन । तपाईं र म बीचको यो सुगम सम्वादको स्थिति पनि मेरो पि‘ढीको सबल साहित्यिक र कलात्मक प्रस्तुति प्रणालीले सम्भव तुल्याएको हो । हाम्रो पि‘ढीको साहित्यिक प्रचलनअनुसार अहिले म तपाईंलाई र मलाई रचनासँगै लेखक र पाठक सँगसँगै घुलमिल भएर एकाकार भई तादात्म्यता स्थापित गर्ने कलात्मक साहित्यिक ‘बीग क्रन्च’ मा लैजादै छु, अथवा हामी त्यस पद्धतिमा जाँदै छौ‘ ।”
यति भनेर २२५ वर्ष आयुवालाका साहित्यकार आफ्नो हात हावामा हल्लाउँछन् । मलाई उनको हात रित्तो जस्तो लागेको थियो तर हात हल्लाउना साथ एउटा लामो पारदर्शी ऐना जस्तो वस्तु मेरो आँखा अगाडि सर्लक्क बगेर जान्छ । म र साहित्यकार पहिरोले सोहोरिएझैं अकस्मात खाली जस्तो, सुरुङ जस्तो लामो अन्धकारभित्र सुलुत्त पस्छौ‘ र निमेषमै फुत्त निस्कन्छौ‘ ।
स्फटिक सङ्गमर्मर जस्तै सफा सुन्दर भुइँ छ, अकाश छ तर बादल छैन । बाटो छ, गन्तव्यसम्म पुग्न साधन चाहिँदैन । मनझै‘ सरर बतासजस्तै हामी बगिरहेका छौ‘, प्रस्थान गरिरहेका छौ‘ ।
म एउटा फलले लादिएको र टाक्सिएको बोन्साई बुट्यानमा फूल जस्तो एउटा गुच्चा जत्रो फल टिप्न हात पसार्छु । समातेर जोडले तान्छु तर त्यसैले मलाई आफूतिर जोडले तान्न थाल्छ । म त्यसमा टाँसिन थालेको हुन्छु । “मुख आँ गरिहाल्नोस् । यो भूतल होइन ।” हठात् साहित्यकार भन्छ । म मुख आँ खोल्छु । तोरीको गेडाजत्रो रातो गेडा ऊ मेरो मुखमा फ्यात्त फाल्छ । भुक्क फुलिएर फुस्स फुट्छ र मेरो जिब्रोको ¥यालसँगै बिलाउँछ । म ह्वात्त फुलिन्छु र त्यो फल, फूल वा उद्भीज (के हो ?) बाट उम्किन्छु । त्यसको तनाइ समाप्त हुन्छ । म देख्छु साहित्यकारले पनि त्यस्तै गेडा मुखमा हाल्छ । हामी दुबैको कायाकल्प हुन्छ । हामी त्यस लोकका मानिसहरू जस्तै देखिन थालेका हुन्छौ‘ ।
“अन्तरग्रहीय व्यापार । के ल्याउनु भएको छ ?” त्यस ग्रहका मानिसहरू सोध्छन् ।
“फूस्सा” साहित्यकार ऊ भन्छ ।
“ठीक छ, फूस्साको बदला हामी यो दिन्छौ‘ ।” उनीहरू तोरीको गेडाजत्रो मसिनो दानाहरूले भरिएको पारदर्शी शिशी हामीलाई दिँदै भन्छन्, “यी राता दानाहरू खाद्य, हरिया पेय, नीला औषधि र पहेंला दानाहरू कायाकल्पका गेडीहरू हुन् ।”
साहित्यकार दुबै खाली मुट्ठी झ्वाट्ट खोलेर फूस्सा फूस्सा गर्छ । मलाई पनि त्यसै गर्न लगाउँछ ।
हामीले खाली मुट्ठी फुकाउँदै गरेको फूस्सा फूस्सा उनीहरू ठूलो प्लास्टिक जस्तो पारदर्शी ठूलो बोराजस्तो थैलीमा थाप्छन् र बन्द गर्छन् । “त्यो हामीले दिएको वस्तु भूतलको मौलिक भौतिकता हो । साधारण आँखाले देख्न नसकिने शूक्ष्माति शूक्ष्म करोडौं जिवाणुहरू जीवितहरू मानिसका खाली हातमा पनि हुन्छन् । त्यही कच्चा पदार्थ प्रयोग गरेर त्यस लोकका मानिसहरू अनेकौं जीवित र उपभोग्य वस्तुहरूको निर्माण गर्छन्” मलाई साहित्यकार सम्झाउँछन् ।
उसले यो बताउँदा बताउँदै हामी दुईको शरीरबाट पुतुतु धुवाँ र छिरछिर पानीका थोपा निस्कन थाल्छ । त्यो देखेर “पहेलो दाना मुखमा हालिहाल्नुस् ।” ऊ भन्छ र हामी दुबै जना पहेलो दाना मुखमा हाल्छौ‘ । हाम्रो पुनः कायाकल्प हुन्छ । हामी अघिको जस्तै मान्छे देखिन्छौ‘ ।
“यात्रा पुनः भूतलको, यात्रा भन्दा अगाडि म आफ्नो साहित्यिक रचनाहरू तपाईं र यिनीहरूलाई सुनाउन चाहन्छु ।” साहित्यकार भन्छ ।
“हुन्छ, हेरिहाल्यौ‘, सुनिहाल्यौ‘ न त । कस्तो हुँदो रहेछ ।” म जिज्ञासावश सोध्छु ।
“फेरी पहेलो गेडी मुखमा हाल्नोस् ।” म पनि र ऊ पनि फेरी पहेलो दाना मुखमा हाल्छौ‘ । हाम्रो पुनः कायाकल्प हुन्छ ।
“म मेरा रचनाहरू तपाईंहरूलाई पढ्न दिन्छु” साहित्यकार उनीहरूतर्फ अथवा त्यस लोकका मानिसहरू तर्फ फर्केर भन्छन् साथै मलाई “तपाईं पनि तयार हुनुहोस्” भन्छन् ।
“हुन्छ ।” हामी एक साथ भन्छौ‘ ।
साहित्यकार आफ्ना दुबै हत्केलाहरू आफ्नो टाउकोतिर फर्काएर हामीतिर फर्काउँछ । रचनाका पाण्डुलिपीहरू उनको दिमागबाट निस्केर बग्न थाल्छ । उनीहरू फूस्सा फूस्साको झोलाहरूलाई चोर औँलाले देखाउँछन् । ती थैलीहरू हावाले उडाएर लगेझै‘ केही पर पुगेर अदृष्य हुन्छन् ।
उनीहरू पल्टने क्रिया गर्छन् । आराम कुर्सीहरू जस्ता देखा पर्छन् र त्यसमाथि पल्टन्छन् । कुर्सीहरूमा जोरजोर ठूला आँखाहरू र निधारको भाग टाउकाहरू (भकुन्डो जत्रो) मात्र हुन्छ । शरीर कमिलाको जत्रो अत्यन्त सानो रहन्छ । उनीहरू पढ्न थाल्छन्, पढ्दा कुनै कुनै बेला अनुभूतिशील हुँदा हात, पेट, खुट्टा, फोक्सो, मुटु वा अरू कुनै अङ्ग निमेषभर ठूलो अजङ्गको हुन्छ र प्याट्ट फुट्छ र सुक्छ । म पनि उनीहरू जस्तै ती साहित्यकारको रचनाहरू पढिरहेको हुन्छु । कस्तो अचम्म ? मेरो दिमागभरि उनका रचनाहरू सरसरी छापिएझै‘ छन्, म बुझिरहेछु, पढिरहेछु, पढिरहेछु ।
“उनीहरू जुन काम गर्दा जुन अङ्ग वा इन्द्रियको आवश्यकता पर्छ, त्यो बाहेक अरू इन्द्रियहरूलाई निस्क्रिय पारेर ऊर्जा वचत गर्छन् । हिड्दा खुट्टा, उड्दा पखेटा, पढ्दा आँखा र दिमाग अथवा जे काम गर्दा जुन इन्द्रिय आवश्यक हुन्छ, त्यसको मात्र प्रयोग गर्छन् ।” साहित्यकार उनीहरूलाई देखाएर मलाई भन्छन् ।
“तपाईंहरूको साहित्य प्रस्तुति त अनौठो रहेछ । एकै क्षणमा मैले तपाईंको सबै रचनाहरूको अध्ययन गरें । के म पनि कम्प्युटर भइसकें र इन्टरनेटमा झै‘ तपाईंहरूको साहित्य सञ्जालसँग म पनि जोडिन पुगेँ ?” म सोध्छु ।
“हो, मैले चाहुन्जेल, अथवा लेखकले चाहुन्जेल, पाठकले चाहुन्जेल । दुबै लेखक र पाठकले चाहुन्जेल ।”
“तपाईं महान साहित्यकार हुनुहुँदो रहेछ ।” म साँच्चै प्रभावित भएको हुन्छु । ऊ “धन्यवाद” भन्छ ।
“अब हाम्रो भूतल फर्कने बेला भयो । म तपाईंलाई तपाईंको १०० वर्ष आयुवाला युगमा फर्काउँदै छु ।” साहित्यकार अघि जस्तै खाली हात हल्लाउँछन् । अघिको जस्तै ऐनाजस्तो वस्तु मेरो आँखा अगाडिबाट सर्लक्क बगेर जान्छ । हामी फेरी सुरुङ्गजस्तो अन्धकारमा सुलुत्त पस्छौं र खस्छौं पृथ्वीलोकमा ।
आम्मोइ...सडकहरू, घरहरू, गाडीहरू, मानिसहरू ... आफ्नै धर्तीमा फर्कंदा मलाई अतुलनीय रमाइलो लाग्छ । खेतबारीमा लहलह बालीनाली, हरियाली जङ्गल, समुद्र, नदीनाला, चिसो र तातोपनले शरीर स्पर्श गर्छ । अघिसम्म शरीर मेरो हो कि होइन, हलुङ्गो, फुङ्ग थियो । अब आफ्नो वास्तविक शरीर छ । कति मोहलाग्दो शरीर र जीवन ! बादल आकाशमा तैरिरहेका छन् । फूलहरू फुलिरहेका छन्, बालीनाली झुलिरहेका छन् । मौरीझै‘ मानिसहरू काममा व्यस्त छन्, गुनगुनाइरहेका छन् । हावा, बतास र सुगन्ध चारैतिर व्याप्त छ । कलरव कर्णप्रिय छ । मलाई आफ्नै पिढी‘को वास्तविक संसार प्यारो लाग्छ ।
यसरी म रमाइरहेको अवस्थामा नै साहित्यकार मलाई भन्छ, “म गएँ है । म तपाईंभन्दा १००० वर्ष पछिको साहित्यकार । हाम्रो पिढी‘को अनुसन्धानमा १००० वर्ष अगाडिको एउटा पाठकको हाम्रो साहित्यप्रतिको प्रतिक्रिया बुझ्न तपाईंको छनोट गरिएको थियो । हाम्रो अनुसन्धान पूर्ण भयो । तपाईंलाई १००० वर्ष पछाडिको साहित्यिक प्रस्तुतिबाट झिकेर तपाईंको वर्तमानमा छोड्दै छु । तपाईं चाहनु हुन्छ भने एक पटक हाम्रो संसारमा आउन सक्नु हुन्छ । त्यसका लागि म तपाईंलाई यो ‘कोड’ छोडेर जाँदै छु । बिदा ।” ऊ निमेषमा आँखा झिमिक्क पार्दा बिलाइसकेको हुन्छ ।
म चाहिँ छक्क परिरहेको हुन्छु, यो के अचम्म ? सपना हो ? होइन, मेरो हातमा उसले दिएको ‘कोड’ छ ।
२०६७।०१।०८ (परिमार्जन २०६८।०४,
बोराबाँध
भावी साहित्य
सरण राई
“..... बाँच्नु ठूलो कुरा रहेछ । अहिलसम्म बाँचिरहेको हुनाले नै वर्तमान युगको अनौठो, उत्तेजक र मनमोहक नयाँ नयाँ कुराहरू हेर्न पाएको छु, प्रयोग, उपयोग वा उपभोग गर्न पाएको छु । हामी २२५वर्ष बाँच्छाैँ ।”पाँचौँ पुस्ते टेलिभिजन पत्रकार भन्छन् ।
“तपाईंको दृष्टिमा नयाँ कुराहरू के के हुन् ?” म ब्रह्माण्डभर प्रसारण भइरहेको पाँचौँ पुस्ते टेलिभिजन पत्रकार सोधिरहेको हुन्छु ।
“नयाँ कुराहरूमा अहिले जुन ‘कम्प्युटराज्ड फिप्ट जी ट्रासफरमेसन टी.भी. मेथोडोलोजी’ अन्तर्गत तपाईं र म प्रत्यक्ष हेराहेर गर्दै सँगैसँगै बसेजस्तो गरी कुराकानी गरिरहेका छौ‘, जबकि तपाईं र म कैयौं प्रकाश वर्ष माइल टाढा छौ‘ । यो पनि एउटा हो । म अच्छा राई ‘रसिक’ जो २४ वर्ष बाँचे, गनुसिंह गुरुङ र जोन किट्स दुबै २६ वर्ष मात्र बाँचे, मोतिराम भट्ट ३१ वर्ष मात्र बाँचे, डायमण्ड समसेर राणा ९३ वर्ष बाँचे, उनीहरू जति मात्र बाँचेको भए ब्रह्माण्ड विख्यात साहित्यकारको रूपमा तपाईंसित अहिले कुरा गरिरहेको हुन्नथे । त्यसैले बाँच्नु ठूलो कुरा रहेछ, भनेको हुँ ।”
“अहिले तपाईंको उमेर कति भयो ?”
“अहिले म १५९ वर्षको उमेरमा छु । आउने महिनापछि १६० मा लाग्ने छु । अहिलेको वर्तमान पि‘ढीको औसत उमेर २२५ वर्ष भएको हुँदा अझै अरू ६५ वर्ष बाँच्नेछु भन्ने आशा गर्छु ।”
“तपाईंको अनुहार र शारिरीक बनोट हेर्दा तपाईंको उमेर २२÷२३ वर्ष जस्तो मात्र देखिन्छ, १५९ वर्ष जस्तो लाग्दैन । अझै अरू ६५ वर्ष बाँच्छु भनिरहनु भएको छ त्यसको आधार र विश्वसनीयता के हो ?”
“१५९ वर्षको उमेरमा पनि २२÷२३ वर्षको जस्तै देखिनुमा वैज्ञानिक आविष्कार, प्रगति र प्रविधिको योगदान हो । रक्तकोषमा रहेका टेलिमोर, डि.एन.ए. को राइबोजोम, क्लोनिङ, क्वान्टम भौतिकी, डार्क इनर्जीजस्ता अनेकौ‘ सफल आविष्कारहरूले मानव जातिलाई बाँचुन्जेल सधैँ युवा बनाई राख्न सकेको छ । म अरू ६५ वर्ष बाँच्छु भन्नुको आधार स्वास्थ्य विज्ञानको प्रगति हो । तपाईंहरू जस्ता सामान्य गोली, बम वा हतियारको प्रयोगबाट हामी मर्दैनौं । विकीरण ठोसी क्षेपास्त्रीक गोली वा बमबाट मात्र हामी मर्छौं । तर त्यो भयङ्कर सर्वनाशी क्षेपास्त्रीक शस्त्रको दुरूपयोग हुँदैन । कारण त्यस्तो शस्त्र प्रयोग गर्ने व्यक्ति पनि क्षेपास्त्रको बिस्फोटसँगै आत्मघाती भई नष्ट हुने भएकोले ती हतियारहरूको प्रयोग असम्भवजस्तै हुन्छ । हाम्रो पिढी‘को औसत आयु २२५ वर्ष भए पनि वैज्ञानिकहरू मानिसको औसत आयु बढाउने कार्यमा निरन्तर लागि परेका छन् । उनीहरूको भनाइअनुसार अबको १०० वर्षपछि औसत आयु ३०० वर्ष हुनेछ ।”
“यसरी मानिसको आयु बढिरहँदा त जनसङ्ख्या बृद्धिको विकराल सङ्कट आउँदैन र ? खाद्यान्न अभाव हुँदैन र ?”
“खाद्यान्नमा पनि सुधार भइसकेको छ । तपाईंहरूको पि‘ढीले प्रत्येक दिन अन्न खानु पर्दछ भने हाम्रो पि‘ढीका अर्थात् २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीले एक महिनामा एक दिन मात्र अन्न वा आहारा खाए हुन्छ । अबको सय वर्षपछि ४५ दिनमा एकपल्ट मात्र खाएर मानिस बाँच्न सक्ने हुनेछ ।”
“अब तपाईंको साहित्यिक कृतिहरूबारे चर्चा गरौ‘ । तपाईंको पहिलो कृति कहिले प्रकाशित भयो ?”
“मेरो पहिलो कृति १०८ वर्षको उमेरमा प्रकाशित भएको हो । मैले लेख्न पनि ९९ वर्षको उमेरपछि मात्र थालेको हुँ । त्यसैले डायमण्ड समसेरको उमेरसम्म मात्र बाँचेको भए म साहित्यकार हुन्नथे, भनेको हुँ ।”
आजभन्दा १००० वर्ष पछाडिका साहित्यकारसँग म टी.भी. अन्तर्वार्ता लिइरहेको छु । यो अन्तर्वार्ताको व्यवस्था पनि साहित्यसम्बद्ध संस्था र सरकारले गरेका हुन् । उनीहरूले साहित्य प्रस्तुति गर्दा ‘१००० वर्ष अगाडिको साहित्यकारसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्दा साहित्य प्रस्ुतति कस्तो हुन्छ ?’ भन्ने उनीहरूको जिज्ञाशाले गर्दा यो कार्यक्रम सम्भव भएको हो । उनीहरूको भनाइअनुसार उनीहरू समयअपरिमित ‘क्वान्टम’ भौतिकीको सहायताले उनीहरूको पि‘ढीभन्दा हजारौं वर्ष पहिलेका वा पछाडिका पि‘ढीहरूसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्न सक्छन् रे । अहिले उनीहरूले मलाई सम्पर्क बिन्दु बनाएर १००० वर्ष अगाडिको म मार्फत आफ्नो साहित्यको प्रस्तुति गरिरहेका छन् । उनीहरूको साहित्य प्रस्तुति पनि लेखक, पाठक, श्रोता अथवा दर्शक सबैलाई ‘लेखकीय बिग क्रन्च पद्धति’ प्रयोग गरेर पाठक, श्रोता वा दर्शक रचनाको विषयसँगै बहकिने, बग्ने भएर लेखकसँग एकाकार हुन्छन् । रचनाकार र पाठकबीच सुमधुर एकात्मकता हुन्छ, तादात्म्यता कायम भएर भावनाको उडानमा सँगसँगै हुन्छन् रे । उनी मलाई यो बताइरहेका हुन्छन् । उनीहरूको युग अथवा २२५ वर्ष आयुवाला भावी मानिसहरूका ती साहित्यकार उनले लेखेको ‘कलात्मक साहित्य प्रस्तुति’ मलाई पढ्न दिन्छन् र म त्यो पढिरहेको छु ।
त्यो पढ्दा मलाई अनौठो लाग्छ, कतिपय शब्द बुझ्दिनँ । लाग्छ त्यो स्वैरकल्पना हो, यथार्थसँग मेल नखाने रचना । मलाई कुनै चाख हुँदैन र भन्छु, “यो स्वैरकाल्पनिक रचना रहेछ । मैले धेरै जसो बुझ्न पनि सकिन‘ ।”
“कलात्मक साहित्य प्रस्तुति रचना युग युगान्तारणको कारणले तपाईंले बुझ्न नसक्नु भएको हो ।” रचनाकार भन्छन् ।
“युगान्तारणकै कुरा गर्दा पनि रचना यथार्थमा आधारित हुनुपर्ने हो ।” म भन्छु ।
“१००० वर्षको लामो अन्तरालमा घटेका अनेकन घटनाहरू, वैज्ञानिक प्रगतिहरू, प्रविधिहरू तपाईं सोच्नै सक्नु हुन्न । तसर्थ पनि तपाईं यो रचना बुझ्न सकिरहनु भएको छैन ।” उनी भन्छन् “तपाईं १०० वर्ष आयुवाला पि‘ढीको मानिस हुनुहुन्छ, तपाईंको पाठक मनस्थिति र क्षमता पनि त्यही १०० वर्षवालाको छ । साहित्य तात्कालिक अवस्थाको उपज भएकोले जो तात्कालिकताबाट अनुभवहीन छ त्यसैले तात्कालिक साहित्य बुझ्न सक्तैन । तर हामी २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीले साहित्य प्रस्तुतिमा उल्लेख्य प्रगति गरेका छौ‘ । त्यसैको परीक्षण तपाईंमाथि गर्न गइरहेका छौ‘ ।”
“कस्तो परीक्षण ?” म नसोधी रहन सक्दिनँ ।
“साहित्य पनि पि‘ढीअनुसार फरकफरक हुन्छन् । तपाईं १०० वर्ष आयुवाला र म २२५ वर्ष आयुवाला पि‘ढीका १००० वर्षको फरक समयअवधिका दुई अलग युगका मानिसहरू हौ‘ । १००० वर्ष पछिका सबै कुराहरू तपाईंलाई स्वैरकल्पना लाग्नु स्वाभाविक हो । त्यो दोष तपाईंको होइन । तपाईं र म बीचको यो सुगम सम्वादको स्थिति पनि मेरो पि‘ढीको सबल साहित्यिक र कलात्मक प्रस्तुति प्रणालीले सम्भव तुल्याएको हो । हाम्रो पि‘ढीको साहित्यिक प्रचलनअनुसार अहिले म तपाईंलाई र मलाई रचनासँगै लेखक र पाठक सँगसँगै घुलमिल भएर एकाकार भई तादात्म्यता स्थापित गर्ने कलात्मक साहित्यिक ‘बीग क्रन्च’ मा लैजादै छु, अथवा हामी त्यस पद्धतिमा जाँदै छौ‘ ।”
यति भनेर २२५ वर्ष आयुवालाका साहित्यकार आफ्नो हात हावामा हल्लाउँछन् । मलाई उनको हात रित्तो जस्तो लागेको थियो तर हात हल्लाउना साथ एउटा लामो पारदर्शी ऐना जस्तो वस्तु मेरो आँखा अगाडि सर्लक्क बगेर जान्छ । म र साहित्यकार पहिरोले सोहोरिएझैं अकस्मात खाली जस्तो, सुरुङ जस्तो लामो अन्धकारभित्र सुलुत्त पस्छौ‘ र निमेषमै फुत्त निस्कन्छौ‘ ।
स्फटिक सङ्गमर्मर जस्तै सफा सुन्दर भुइँ छ, अकाश छ तर बादल छैन । बाटो छ, गन्तव्यसम्म पुग्न साधन चाहिँदैन । मनझै‘ सरर बतासजस्तै हामी बगिरहेका छौ‘, प्रस्थान गरिरहेका छौ‘ ।
म एउटा फलले लादिएको र टाक्सिएको बोन्साई बुट्यानमा फूल जस्तो एउटा गुच्चा जत्रो फल टिप्न हात पसार्छु । समातेर जोडले तान्छु तर त्यसैले मलाई आफूतिर जोडले तान्न थाल्छ । म त्यसमा टाँसिन थालेको हुन्छु । “मुख आँ गरिहाल्नोस् । यो भूतल होइन ।” हठात् साहित्यकार भन्छ । म मुख आँ खोल्छु । तोरीको गेडाजत्रो रातो गेडा ऊ मेरो मुखमा फ्यात्त फाल्छ । भुक्क फुलिएर फुस्स फुट्छ र मेरो जिब्रोको ¥यालसँगै बिलाउँछ । म ह्वात्त फुलिन्छु र त्यो फल, फूल वा उद्भीज (के हो ?) बाट उम्किन्छु । त्यसको तनाइ समाप्त हुन्छ । म देख्छु साहित्यकारले पनि त्यस्तै गेडा मुखमा हाल्छ । हामी दुबैको कायाकल्प हुन्छ । हामी त्यस लोकका मानिसहरू जस्तै देखिन थालेका हुन्छौ‘ ।
“अन्तरग्रहीय व्यापार । के ल्याउनु भएको छ ?” त्यस ग्रहका मानिसहरू सोध्छन् ।
“फूस्सा” साहित्यकार ऊ भन्छ ।
“ठीक छ, फूस्साको बदला हामी यो दिन्छौ‘ ।” उनीहरू तोरीको गेडाजत्रो मसिनो दानाहरूले भरिएको पारदर्शी शिशी हामीलाई दिँदै भन्छन्, “यी राता दानाहरू खाद्य, हरिया पेय, नीला औषधि र पहेंला दानाहरू कायाकल्पका गेडीहरू हुन् ।”
साहित्यकार दुबै खाली मुट्ठी झ्वाट्ट खोलेर फूस्सा फूस्सा गर्छ । मलाई पनि त्यसै गर्न लगाउँछ ।
हामीले खाली मुट्ठी फुकाउँदै गरेको फूस्सा फूस्सा उनीहरू ठूलो प्लास्टिक जस्तो पारदर्शी ठूलो बोराजस्तो थैलीमा थाप्छन् र बन्द गर्छन् । “त्यो हामीले दिएको वस्तु भूतलको मौलिक भौतिकता हो । साधारण आँखाले देख्न नसकिने शूक्ष्माति शूक्ष्म करोडौं जिवाणुहरू जीवितहरू मानिसका खाली हातमा पनि हुन्छन् । त्यही कच्चा पदार्थ प्रयोग गरेर त्यस लोकका मानिसहरू अनेकौं जीवित र उपभोग्य वस्तुहरूको निर्माण गर्छन्” मलाई साहित्यकार सम्झाउँछन् ।
उसले यो बताउँदा बताउँदै हामी दुईको शरीरबाट पुतुतु धुवाँ र छिरछिर पानीका थोपा निस्कन थाल्छ । त्यो देखेर “पहेलो दाना मुखमा हालिहाल्नुस् ।” ऊ भन्छ र हामी दुबै जना पहेलो दाना मुखमा हाल्छौ‘ । हाम्रो पुनः कायाकल्प हुन्छ । हामी अघिको जस्तै मान्छे देखिन्छौ‘ ।
“यात्रा पुनः भूतलको, यात्रा भन्दा अगाडि म आफ्नो साहित्यिक रचनाहरू तपाईं र यिनीहरूलाई सुनाउन चाहन्छु ।” साहित्यकार भन्छ ।
“हुन्छ, हेरिहाल्यौ‘, सुनिहाल्यौ‘ न त । कस्तो हुँदो रहेछ ।” म जिज्ञासावश सोध्छु ।
“फेरी पहेलो गेडी मुखमा हाल्नोस् ।” म पनि र ऊ पनि फेरी पहेलो दाना मुखमा हाल्छौ‘ । हाम्रो पुनः कायाकल्प हुन्छ ।
“म मेरा रचनाहरू तपाईंहरूलाई पढ्न दिन्छु” साहित्यकार उनीहरूतर्फ अथवा त्यस लोकका मानिसहरू तर्फ फर्केर भन्छन् साथै मलाई “तपाईं पनि तयार हुनुहोस्” भन्छन् ।
“हुन्छ ।” हामी एक साथ भन्छौ‘ ।
साहित्यकार आफ्ना दुबै हत्केलाहरू आफ्नो टाउकोतिर फर्काएर हामीतिर फर्काउँछ । रचनाका पाण्डुलिपीहरू उनको दिमागबाट निस्केर बग्न थाल्छ । उनीहरू फूस्सा फूस्साको झोलाहरूलाई चोर औँलाले देखाउँछन् । ती थैलीहरू हावाले उडाएर लगेझै‘ केही पर पुगेर अदृष्य हुन्छन् ।
उनीहरू पल्टने क्रिया गर्छन् । आराम कुर्सीहरू जस्ता देखा पर्छन् र त्यसमाथि पल्टन्छन् । कुर्सीहरूमा जोरजोर ठूला आँखाहरू र निधारको भाग टाउकाहरू (भकुन्डो जत्रो) मात्र हुन्छ । शरीर कमिलाको जत्रो अत्यन्त सानो रहन्छ । उनीहरू पढ्न थाल्छन्, पढ्दा कुनै कुनै बेला अनुभूतिशील हुँदा हात, पेट, खुट्टा, फोक्सो, मुटु वा अरू कुनै अङ्ग निमेषभर ठूलो अजङ्गको हुन्छ र प्याट्ट फुट्छ र सुक्छ । म पनि उनीहरू जस्तै ती साहित्यकारको रचनाहरू पढिरहेको हुन्छु । कस्तो अचम्म ? मेरो दिमागभरि उनका रचनाहरू सरसरी छापिएझै‘ छन्, म बुझिरहेछु, पढिरहेछु, पढिरहेछु ।
“उनीहरू जुन काम गर्दा जुन अङ्ग वा इन्द्रियको आवश्यकता पर्छ, त्यो बाहेक अरू इन्द्रियहरूलाई निस्क्रिय पारेर ऊर्जा वचत गर्छन् । हिड्दा खुट्टा, उड्दा पखेटा, पढ्दा आँखा र दिमाग अथवा जे काम गर्दा जुन इन्द्रिय आवश्यक हुन्छ, त्यसको मात्र प्रयोग गर्छन् ।” साहित्यकार उनीहरूलाई देखाएर मलाई भन्छन् ।
“तपाईंहरूको साहित्य प्रस्तुति त अनौठो रहेछ । एकै क्षणमा मैले तपाईंको सबै रचनाहरूको अध्ययन गरें । के म पनि कम्प्युटर भइसकें र इन्टरनेटमा झै‘ तपाईंहरूको साहित्य सञ्जालसँग म पनि जोडिन पुगेँ ?” म सोध्छु ।
“हो, मैले चाहुन्जेल, अथवा लेखकले चाहुन्जेल, पाठकले चाहुन्जेल । दुबै लेखक र पाठकले चाहुन्जेल ।”
“तपाईं महान साहित्यकार हुनुहुँदो रहेछ ।” म साँच्चै प्रभावित भएको हुन्छु । ऊ “धन्यवाद” भन्छ ।
“अब हाम्रो भूतल फर्कने बेला भयो । म तपाईंलाई तपाईंको १०० वर्ष आयुवाला युगमा फर्काउँदै छु ।” साहित्यकार अघि जस्तै खाली हात हल्लाउँछन् । अघिको जस्तै ऐनाजस्तो वस्तु मेरो आँखा अगाडिबाट सर्लक्क बगेर जान्छ । हामी फेरी सुरुङ्गजस्तो अन्धकारमा सुलुत्त पस्छौं र खस्छौं पृथ्वीलोकमा ।
आम्मोइ...सडकहरू, घरहरू, गाडीहरू, मानिसहरू ... आफ्नै धर्तीमा फर्कंदा मलाई अतुलनीय रमाइलो लाग्छ । खेतबारीमा लहलह बालीनाली, हरियाली जङ्गल, समुद्र, नदीनाला, चिसो र तातोपनले शरीर स्पर्श गर्छ । अघिसम्म शरीर मेरो हो कि होइन, हलुङ्गो, फुङ्ग थियो । अब आफ्नो वास्तविक शरीर छ । कति मोहलाग्दो शरीर र जीवन ! बादल आकाशमा तैरिरहेका छन् । फूलहरू फुलिरहेका छन्, बालीनाली झुलिरहेका छन् । मौरीझै‘ मानिसहरू काममा व्यस्त छन्, गुनगुनाइरहेका छन् । हावा, बतास र सुगन्ध चारैतिर व्याप्त छ । कलरव कर्णप्रिय छ । मलाई आफ्नै पिढी‘को वास्तविक संसार प्यारो लाग्छ ।
यसरी म रमाइरहेको अवस्थामा नै साहित्यकार मलाई भन्छ, “म गएँ है । म तपाईंभन्दा १००० वर्ष पछिको साहित्यकार । हाम्रो पिढी‘को अनुसन्धानमा १००० वर्ष अगाडिको एउटा पाठकको हाम्रो साहित्यप्रतिको प्रतिक्रिया बुझ्न तपाईंको छनोट गरिएको थियो । हाम्रो अनुसन्धान पूर्ण भयो । तपाईंलाई १००० वर्ष पछाडिको साहित्यिक प्रस्तुतिबाट झिकेर तपाईंको वर्तमानमा छोड्दै छु । तपाईं चाहनु हुन्छ भने एक पटक हाम्रो संसारमा आउन सक्नु हुन्छ । त्यसका लागि म तपाईंलाई यो ‘कोड’ छोडेर जाँदै छु । बिदा ।” ऊ निमेषमा आँखा झिमिक्क पार्दा बिलाइसकेको हुन्छ ।
म चाहिँ छक्क परिरहेको हुन्छु, यो के अचम्म ? सपना हो ? होइन, मेरो हातमा उसले दिएको ‘कोड’ छ ।
२०६७।०१।०८ (परिमार्जन २०६८।०४,
बोराबाँध
Tuesday, October 8, 2019
नाति
सरण राई
निस आफूलाई अथवा आफ्नो शरीरका अङ्गहरूलाई हेरेर पनि रुँदोरहेछ । मानिस कति कमलो मन लिएर बाँचिरहेको हुन्छ । जीवनमा आएका कस्ता कस्ता विपत्तिहरूका आँधीबेहेरी बेहोरीयो, कष्ट खेपियो । खुइय्य गरिएन । हार मानिएन । डटेर मुकाबिला गरियो, ‘रुने नामर्द म होइन’ भनियो । तर आज अकस्मात म आफ्ना हातहरू, हत्केलाहरू र आÏनो शरीर देखेर– हेरेर रोइरहेको छु । आफ्ना हातहरू, हत्केलाहरू र आफ्नो शरीर देख्दा मन अमिलिएर आएको छ । आफ्नो यस्तो वृद्धावस्था देख्दा आँखाबाट बररर आँसु बगिरहेको छ ।
हातहरू आँखा सामु छन् । चालीस वर्ष अघिको बुबाको र मेरो हातमा केही अन्तर छैन, छाला चाउरिएको छ, झोलिएको छ । तन्नेरी हातको सुन्दरता लुप्त भएको छ । म बुबालाई सम्झन्छु । ऐना हेर्छु बुबाको र मेरो अनुहारमा थुप्रै समानता पाउँछु अर्थात् मेरो अनुहार पनि बृद्ध बुबाको जस्तै भएको छ । मलाई बुबाको अग्घोर माया लागेर आउँछ र बुबाजस्तै बूढो भएको आफूलाई सहानुभूति गर्न पुग्छु । म बूढो भएको छु । कठै, यो मेरो जीवनमा वृद्धावस्थाले पूर्णतया प्रवेश गरिसकेको छ ।
वृद्धावस्था !
वृद्धावस्थामा शारीरिक असमर्थता र एक्लोपन जम्ल्याहा जस्ता रहेछन् ।
पुग्नुपर्ने कतै छैन, गन्तव्य छैन तर हिँडिरहनु पर्ने । पाउनुपर्ने नयाँ प्राप्ति केही छैन, सामर्थ्य छैन तर प्रयत्नशील भइरहनुपर्ने । जीवनको अवसान नजिक पुग्न लागिएको परिस्थिति, रूप, तागत, बलबैंस, आँट, जाँगर अथवा जीवनका सुन्दरताहरूले छाड्न लागेको अवस्था, मृत्यु नजिक पुगेको अनुभूतिले गिजोलिरहेको मन ! ‘यति रमाइलो संसार छोडेर जानुपर्ने’ भन्ने भावनाले दिएको पीडा ! यो संसारकै, जीवनकै चलन, रीत र नियम हो । यहाँ कोही पनि जिउँदाहरूले सदैव बाँचिरहन पाउदैनन् । मृत्युले सब जिउँदाहरूलाई निल्छ, निल्छ । मृत्युको पूर्वआभास कति पीडादायी छ, मन चसक्क दुख्छ । मर्नै पर्छ, जानै पर्छ यो धरती छाडेर । मेरा पिता मरे, आमा मरीन्, अघिल्लो पुस्ताका सबै मरिसके । अब मर्ने पालो मेरो यो वर्तमान पुस्ताको, भावी पुस्ताका लागि ठाउँ खाली गर्नै पर्छ ।
फेरि एक जन्म वा अर्को थप एक जीवन बाँच्न पाए.... म कल्पिन्छु । तर कसैले दुइ जीवन बाँच्न पाएका छन् र ? म पनि डाँडाको घाम, निभ्न लागेको दियो भएको छु । मैले पनि ...जानै पर्छ ।
अजङ्गको एकान्तले उब्जाएको परिवेशले मनमनै म मृत्युदेखि त्रसितत्रसित भएर एक्लै मनभित्रभित्रै रोइरहेको बेला मेरो नाति ‘आँ..आँ..’ भर्खर फुट्न लागेको अष्पस्ट बोली निकाल्दै टुकुटुकु हिडेर आउँछ र मेरो काखमा लुट्पुटिन्छ । मेरो मानसिक धरातलमा देखिन थालेको कालो अँध्यारो बादल फाटेर झलमल्ल उज्यालो मेरो मनको आयतनभरि फैलिन्छ । बिर्सन्छु आफ्नो वृद्धपन, एक्लोपन र नियास्रोपन र झलझली देख्न थाल्छु भावी सन्तानको प्रतिविम्बित रूप आÏनै नातिको अनुहारमा ।
नाति !
मेरै जीवनको क्रमिकता होइन र ? म पछि छोरा, छोरापछि नाति, नातिपछि पनाति, जनाति, खनाति....मेरै जीवनको निरन्तरता मान्न थाल्छु । मेरो अन्तरकुन्तरमा चम्किलो घाम उदाउँछ्र । आँसु आँखामा बिलाएर जान्छ । बुबाको रूपबाट म आफू र म आफूबाट नातिको कलिलोपनमा रूपान्तरित हुन थालेको हुन्छु थाहै नपाई ...। म नरहे पनि मेरो अंश, शेष वा सन्तान यस धरतीमा रहिरहनेछ । मभित्र एक प्रकारको मीठो भाव, उत्साह, प्रसन्नता र गौरव प्रस्फुटन हुन्छ ।
नाति ! केही वर्ष अगाडिसम्म मलाई ‘बाजे’ भनेर बोलाएको पटक्कै मन पर्दैनथ्यो । मेरा एकजना मित्रलाई पनि त्यस्तै हुन्थ्यो रे, ‘बाजे’ सम्बोधन सुन्दा कन्सिरी तातेर आउँने कुरा उनले आफ्नो संस्मरणमा लेखेका छन् । तर वास्तविक रूपमै नातिनातिनाहरू जन्मिसकेपछि ‘बाजे’ सम्बोधन पनि मिठासयुक्त र स्वाभाविक लाग्न थालेको छ ।
मलाई नातिनी बारम्बार भन्छे, “कोपा, कोपा (बाजे,बाजे) !” यो सम्बोधनमा एउटा साइनो छ, जसले वंशवृक्ष झ्याङ्गिदै गरेको सङ्केत दिन्छ । यसबाट म सन्तुष्ट हुन्छु । नाति जन्मेपछि त नातिनातिनीहरूको अवोध बाल संसारमा रमाउन मन पराउन थालेको छु । धेरै वर्ष अगाडिदेखि गाउन छाडेका गीतहरू फेरि लयबद्ध स्वरहरूमा तिनीहरूसँग खेल्दा स्वस्फूर्त रूपमा अनायास मेरा कण्ठबाट तरङ्गित हुन्छन् । म अझै गाउन सक्दोरहेछु, नातिनातिनीहरूको अबोध बाल संसारमा युवाहरूजस्तै गाउँदै नाच्न सक्छु । रमाइलो गर्छु र सम्झन पुग्छु फेरि मधुर जीवनको पुनरागमन भएको छ । नातिनातिनाहरू सॉच्चै मायालाग्दा छन्, यसैले मानिसहरूले ‘सावाको भन्दा ब्याजको माया’ भन्ने गरेका होलान् ।
म मेरा नातिनातिनाहरू संसारमा सबैभन्दा सुखी भएको हेर्न चाहन्छु । तिनीहरूलाई जब मेरा छोराबुहारीहरूले कुटेर रुवाउँछन्, हकार्छन्, नमीठो लाग्छ, मनमा औडाहा लाग्छ । छोराबुहारीलाई हकार्दै म तिनीहरूलाई काखमा खेलाएर वा बोकेर फकाउन थालिहाल्छु । तिनीहरू पनि मेरो आडभरोसा सहारा पाएर मेरो छातीमा टाँसिन थालिहाल्छन्, त्यसबेला म सारा संसार बिर्सन्छु । आफ्नै रोग, शोक, पीडा र आफ्नो अवस्था पनि बिर्सन पुग्छु । सम्झन्छु विश्वकै सबैभन्दा सुखी मानिस हु“ जसको कोपिलाजस्ता नातिनातिनाहरू छन् ।
समयलाई कसले पो रोक्न, छेक्न वा वशमा राख्न सकेको छ र ? म ती मसिना नातिनातिनीहरूसँग अनन्त कालसम्म खेलिरहूँ, तिनीहरू त्यत्रै रहिरहुन् र हाम्रो आत्मीय रमाइलो कौतुकमय क्रीडा सदैव रहिरहोस् । तिनीहरू सधैं मसँग खेलिरहून् । मन आनन्दले हराभरा भइरहोस्, तर त्यस्तो हुँदैन ।
हामी बाजे बोजु तिनीहरूलाई देख्दा अग्घोर खुसी हुन्थ्यौँ । सम्पूर्ण सांसारिक दुःख कष्ट बिर्सन्थ्यौँ र तिनीहरूका लागि अनेकौ‘ दुःख कष्ट झेल्न तयार थियौँ । समयक्रममा मबाट मेरी मायालु पत्नी छुटिन् । तिनको देहान्तको असह्य वेदना पनि नातिनातिनीहरूको मुख हेर्दै सहेँ । ममाथि वृद्धावस्थाका असमर्थताका साथै विभिन्न रोगहरू थपिए । म परिवारमाझ बसेर पनि नितान्त एक्लोएक्लो हुँदै गइरहेको छु । मेरो घरभित्रको घरमुलीको शासन, ढलिमली र हैकम पनि समाप्त हुँदै गएको छ, मेरो सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक र राजनैतिक गतिविधि पनि स्वात्तै घटेको छ । अब प्राय घरबाहिरका यस्ता क्रियाकलाप शून्य भएका छन् ।
कुनैकुनै बेला साथीहरू आउनेजाने गर्थे । घरमा मेरा साथीभाइहरूको उचित सम्मान, मान र आतिथ्यता हुन छाडेको छ जसले गर्दा उनीहरू पनि आउन छाडेका छन् । म पनि साथीभाइहरूकहाँ जान छाडेको छु । मलाई लाग्छ, पहिला जस्तो मेरो पनि अरुको पाहुना हुँदा खातिरदारी, स्वागत सत्कार हुन छाडेको छ र म आफ्नो कोठाको एकान्तमा बस्न अभ्यस्त भइसकेको छु ।
जाने पनि कहाँ ? गर्नै पो के सक्छु र ? म चाहन्छु आफूले हाडछाला घोटेर अनेकौं दुःखसाथ हुर्काएका मेरा छोरालाई अझै हरप्रकारले मद्दत गरुँ । तर शारीरिक असक्तता बाधा भइरहेको हुन्छ । म चाहन्छु कैयौँ दसक लामो मेरो जिन्दगीको अनुभवबाट प्राप्त ज्ञान, सीप र समस्या समाधानका उपाय, सल्लाह, सुझावहरू दिएर पारिवारिक र अन्य समस्याहरूमा सहयोगी बन्न सकूँ । तर मैले बटुलेको अनुभव, शिक्षा र सल्लाह कोही सुन्न चाहदैनन्, ‘उहिलेको कुरा खुइले’ । म उपयोगिताविहीन बूढो, मेरा सल्लाह सुझाव उनीहरूलाई अनावश्यक हस्तक्षेप लाग्छ । सायद यही नै ‘जेनेरेसन ग्याप’ होला ।
घर खर्च दिन प्रतिदिन बढ्न थालेको छ । महँगीको जमाना तैपनि केही तडकभडक गर्नै पर्यो । साथीभाइहरूभन्दा कम देखिनु भएन । भोजभतेर, क्लब, बिहेबटुलो, बिजुली, पानी, टेलिभिजन च्यानल महशुल, स्कुलको शुल्क आदि अनेकौ‘ खर्चहरू...मलाई पनि थाहा छ, धानी सक्नु छैन । कुनामा बसेर टुलुटुलु हेरिरहन बाहेक म के नै गर्न सक्छु र ?
घरखर्च चलाउने देखि घरायसी अन्य सबै निर्णयहरू गर्दा मलाई सोधिँदैन । अब त्यस्ता विषयहरूसँग मेरो कुनै सरोकार छैन । म कोठामा बसेर पुस्तकहरू दोहोर्याइ तेहर्याइ पढ्छु । कथा बुझ्न थालेकी नातिनी आइभने दन्त्यकथा, पञ्चतन्त्र, जातक र इसपनीतिका कथाहरू सुनाउँछु । कथा सुनाउँदा मलाई अग्घोर आनन्द आउँछ । कथाको प्रवाह मेरो खोकिले बीचबीचमा रोकिँदा भने नातिनी नियास्रो मान्छे ।
“कोपाको छेउमा धेरै नजा, खोकि र अरु रोगहरू सर्ला ।” बुहारीले नातिनीलाई भनेको झट्ट सुन्छु । मनमा च्वास्स बिझे पनि नसुने झैँ गर्छु । प्रतिकार गर्ने सामर्थ्य मसँग अब रहेन ।
“म घरमै बस्छु, कोपालाई छोडेर जान्न“ ।” चिच्याइरहेकी थिई नातिनी । झोला, बक्स र केही सामानका साथ जबरजस्ती मेरी ठूली नातिनीलाई बोर्डिङ्ग स्कुलको बोर्डसमा पठाइन्छ । त्यसको चिच्याहटले अनायासै मेरो आँखा टलपलाउछ, कठै... मेरो सानी साथी नातिनी पनि मसँग छुट्टिएर गई ।
नातिनीको अभाव नातिले पूरा गरिरहेको हुन्छ । ऊ मेरो कोठामा आएर बालसुलभ अनेक उपद्रोहरू गर्छ । मेरो पुरानो पुस्तक कपि च्यात्नु, चस्मा बिगार्नु, बिस्तारामा पिसाब फेर्नु आदि उपद्रोहरू । ती उपद्रोहरू उसँग खेल्दा, बस्दा र हाँस्दा प्राप्त हुने आनन्दको अगाडि केही होइन । ऊ मसँग बस्छ, खेल्छ र हाँस्छ । म उसलाई अत्यधिक माया गर्छु । ऊ मसँग हुँदा सबथोक बिर्सन्छु र चाहन्छु ऊ सदैव मसँग बसिरहोस्, खेलिरहोस् । ऊसँग बस्दा मलाई अपूर्व आनन्द आउँछ, जुन आनन्द प्रत्येक बाजेहरूले मात्र अनुभव गरेका हुन्छन् । त्यो अनुभव बाजे हुने उमेरसम्म बाँचेकाहरूले मात्र प्राप्त गर्छन् । म पनि बाजे हुन पाएकोमा गौरवान्वित हुन्छु र मेरो ओठमा मुस्कान खेल्छ ।
छोरालाई बोलाएर हामी दुइका बिभिन्न मुद्राका फोटोहरू खिच्न लगाउँछु । हामी दुइको ‘मूभि’ पनि उसले खिच्छ । क्यामेरामा नै ती फोटाहरू हेरेर म मक्खै पर्छु । भन्छु “यी तस्वीरहरू प्रिन्ट गरेर ल्याइ देओ ।”
“म कम्प्युटरमा ‘सेभ’ गर्छु । पछि एकै चोटि ‘प्रिन्ट’ गरौला“ ।”छोराको जवाफ हुन्छ । तर ती तस्विरहरू प्रिन्ट भएको मैले देख्न पाएको छैन ।
समय त बतासजस्तै, खोलाजस्तै वा समयजस्तै बगिरहेकै हुन्छ । पहिरो गएको पहाडजस्तै ओरालो लागेको मेरो वृद्धावस्था दिन प्रंतिदिन झन्झन् ओरालो लागिरहेको हुन्छ । म हिजो भन्दा आज, आजभन्दा भोलि झन्झन् असमर्थ, असक्त र दयनीय बन्दै गइरहेको छु । खेल्ने, बोल्ने र हाँसखेल गर्ने साथी नहुनु बुढेसकालको बेमज्जाको स्थिति रहेछ भन्ने महसुस मेरो नाति ‘मोन्टेसोरी’को ‘प्लेग्र्रप’मा भर्ना भएर दिनभर उतै बस्न थालेपछि हुन थालेको छ । शनिबार छुट्टिको दिनमा मात्र केही बेर ऊसँग खेल्न पाउँछु । ऊसँग खेल्ने मेरो लालसा पनि अधुरै हुन थालेको छ ।
एकदिन अकस्मात मेरो निम्ति नयाँ पोसाक लिएर छोरा बुहारी मेरो कोठामा आउँछन् । मलाई “नयाँ पोसाक ठीक भयो, भएन” लगाएर जॉच्न भन्छन् । म फुरुक्क पर्छु,, फुरुङ्ग हुन्छु मेरो पनि छोराबुहारीले ध्यान दिन थालेछन् ।
“वृद्धाश्रम, बालआश्रम र अस्पताल पनि भएको ‘मानव संसार’ उपयुक्त वृद्धाश्रम हो, त्यहॉ बस्ने वृद्धहरूले कुनै प्रकारको कष्ट, पीडा भोग्नु पर्दैन ।” छोरा भन्छ ।
“बुबाको थोरै आउने पेन्सनले मात्र त्यहा शुल्क तिरेर बस्न अपुग हुने भएकोले प्रत्येक महिनामा अपुग रकम जम्मा गर्नेछौ“ । सबै बन्दोबस्त मिलाएका छौ“ ।”बुहारी थप्छे ।
“म नोकरीको सिलसिलामा कहिले कहाँ कहिले कहाँ गइरहनु पर्ने हुन्छ । बुहारीले पनि सानोतिनो जागिर पाएकी छिन् । घरमा बुबाको सह्यार सम्भार गर्ने मान्छे हुँदैन । ‘मानव संसार’ वृद्धाश्रम नै बुबाको लागि ठीक हुने फैसला गरियो । भोलिदेखि नैै बुबाले त्यहाँ बस्नु पर्छ, हामी तपाईँलाई बिहानै पुर्याइ दिनेछौ“ ।” छोराको आदेश ।
कति सजिलै भने उनीहरूले । नयाँ लुगाको अर्थ खुल्यो । म छाँगाबाट खस्छु । अब मैले पनि यो घर छोड्नै पर्ने भएको छ । मेरो मान्नु र नमान्नुको कुनै अर्थ नहुने भएकैले उनीहरूले मलाई वृद्धाश्रम पठाउने निर्णय गरिसकेका छन् । मभित्र १२ रेक्टर स्केलको भुइचालो ल्याउने निर्णय सुनाएर उनीहरू बाहिर गइसकेका छन् ।
अहा, यो घर, यो कोठा ! हामी(पत्नी र म)ले कस्तो परिश्रम गरेर आफ्नो र पत्नीको रुचि अनुसार यो घर निर्माण गरेका थियौँ । यही घरमा हामीले छोराछोरी हुर्कायौँ । उनीहरू आज स्वावलम्वी भएका छन् र मलाई आफ्नो निर्णय थुपार्न सक्षम भएका छन् । यो आधुनिक युगले उब्जाएको यान्त्रिक, सांस्कृतिक र सामाजिक प्रचलन हो कि ? अब मैले बनाएको यो घरलाई ‘मेरो हो’ भनेर यसैमा बस्ने अड्डि कस्न सक्तिनँ । छोराबुहारीको आदेश शिरोपर गर्नु बाहेक मसँग अर्को उपाय छैन ।
यो मेरो घर, मेरो कोठा, मेरो पलङ ! भोलिदेखि मसँग यी केही पनि रहने छैनन् । म यो घरमा हुनेछैन । कैयौं दसक सुखदुःखसाथ पत्नीसँग बिताएको यो पलङ मसँग हुनेछैन । कठै, जीवितावस्थामा रहेको बेला पत्नीलाई मुसारेझैँ कोठाका भित्ता, पलङको छेउ कुना सबसब सुम्सुमाउछु । यात्रीले अन्तिम बेला बिदा माग्दै टिल्पिलाएको आँखाले सबैलाई हेरेझैँ मन अघाइन्जेल म आज कोठा, पलङ र घरका सबै चिजहरू हेर्छु । आँखाबाट आँसुको भेल बग्छ तर यो आँसुको के मूल्य छ र ? कोठाका सबै बस्तुहरूलाई छाम्छु, छुन्छु, म्वाँइ खान्छु, अर्धविक्षिप्तझैँ ती सबलाई हेरेर भावविव्हल हुन्छु । म रातभर निदाउन सक्तिनँ, सोच्छु— यो घर, कोठा र पलङको बास आजसम्म मात्र रहेछ ।
रातभर म मेरो र पत्नीको युगल तस्विर हेरेर गुनगुन कुरा गरिरहन्छु, “शोभना, यहाँको बास आजसम्म मात्र रहेछ, तिमी भाग्यमानी रहिछौ, यो कोठाको पलङमा मेरै काखमा प्राण त्याग्न पायौ । तर म ? तिमीले मृत्युवरण गरेको पलङमा नै मेरो पनि प्राण जाओस् भन्ने चाहन्छु । अभागी म, मेरो त्यो सानो चाहना पनि पूरा नहुने भो....।” यस्तै के के म शोभना जीवित भएझैँ उसको तस्विरसँग रातभर कुरा गरिरहन्छु । त्यसरी कुरा नगरेको भए म बौलाउन सक्थे वा बौलाएर नै कुरा गरिरहेको हुन्छु । म भित्तामा झुन्डाइएको हाम्रो युगल तस्विर झिक्छु र भोलि आफूसँगै लैजाने निधो गर्छु र तस्विरकी शोभनालाई भन्छु, “जहाँ मैले मेरो जीवनको अन्तिम कालखण्डमा बास पाइन“, त्यहॉ हाम्रो तस्विरको कुनै इज्जत हुनेछैन ।”
मलाई ‘डोको’ लोककथाको सम्झना आउँछ । बाबुले बुढो बाजेलाई डोकोमा बोकेर लगि भीरको टुप्पोबाट डोकोसँगै बाजेलाई फाल्न लाग्दा नातिले ‘डोको चाहीँ नफाल्नुहोला, त्यो डोको मैले पछि तपाईँलाई फाल्न काम लाग्छ’ भनेको थियो र त्यसले बाबुको मनमा सद्बुद्धि पलाएर बाजेको ज्यान बाँचेको थियो । त्यो कथामा जस्तै मेरो नाति पनि ठूलो भएको भए भन्थ्यो कि “कोपालाई घरमै राखौ“ ।”
बिहानै म नयाँ लुगा लगाएर तयार हुन्छु । बोर्डिङ्गस्कुल जाने मेरी नातिनीको भन्दा कम मेरा सामानहरू गाडिमा राखिसकेपछि छोराबुहारी पनि बस्छन् । म पनि बस्छु । फर्की– फर्की घर हेर्छु तर मेरो धित मर्दैन । पूरै जीवन बिताएको यो घरसँग छुट्टिनु पर्दा मन भक्कानिएर आउँछ ।
मृत्युमा सबसँग छुट्टिनु पर्छ । तर मर्ने व्यक्ति जो मरिसकेको हुन्छ उसले कुनै पीडाबोध गर्नु पर्दैन । तर म जीवितावस्थामा नै घर, परिवार र सबसँग छुट्टिदै छु र म अग्घोर पीडाबोध गर्न विवश छु । जिउँदो भएर पनि यो एक प्रकारले मेरो मृत्यु नै हो जसले मेरो सबसब मबाट खोसेर लगिरहेको छ । मृत्युमा झैँ सब मसँग छुट्टिदै छ ।
“बिदा, मलाई र मेरो परिवारलाई आस्रय दिने घर बिदा ! मेरा छोरा, नाति, पनाति, जनातिहरूलाई शुभ्यफाव्य होस् ।” बिदा लिन लागेको मेरो मन सबैले सुन्ने गरी यी शब्दहरू फलाक्न पुग्छ ।
“छोरा, मलाई नातिसँग बसेर खिचेको हाम्रो तस्विर देऊ ।”
“किन चाहियो तपाईँलाई ? वृद्धाश्रमको भित्तामा त्यो टाङ्ने ठाउँ हुँदैन । तपाईँलाई भेटन नातिनातिनीहरू आइरहने छन् नि ।”
अब मेरो तस्विर टाङ्ने कुनै भित्ता छैन । अब मलाई कुनै तस्विरको खॉचो छैन । म गाडीमा बस्दै छोरालाई अन्तिम पटक सोध्छु, “साच्चै मलाई भेट्न मेरो नाति त्यहाँ आउँछ ?”
गरिमा २०६८,असोज ,(पहिलाे पल्ट प्रकाशित)
अन्तिम आयाम (कथासङ्ग्रहमा सङ्गृहित )
Tuesday, January 5, 2016
जापानिज कथा बोक्को–चाङ
(मलाई मन परेको कथा साथीहरुका लागि )
जापानिज कथा
बोक्को–चाङ
होसी सिन्इचि
त्यो रोबट राम्ररी बनाइएको थियो । रोबट केटी थिई । कृत्रिम भएकोले जति पनि सुन्दर बनाउन सकिन्थ्यो । सुन्दर स्त्रीको सम्पूर्ण तत्वलाई लिएको हुनाले रोबट पूर्ण सुन्दरी बनी । हुन त अलिकति स्वाँगीजस्ती देखिन्थी ; तर स्वाँगी हुनु सुन्दरीमा हुनुपर्ने एक लक्षण पनि त हो ।
अरु कसैले रोबट बनाउने आँट गरेनन् । मान्छेजस्तै चल्ने रोबोट बनाउनु मूर्खता हो, किनभने त्यस्तो चीज बनाउने पैसा भए अझ उच्च सशक्त यन्त्र बनाउन सकिन्थ्यो र काम खाेजिरहेकाहरू जति पनि थिए ।
त्यो सौखले बनाइयो । बनाउने बारको मास्टर
थियो । बारको मास्टर भन्ने जातिलाई घरमा बस्दा रक्सी खान मन लाग्दैन ।
उसका लागि रक्सी ब्यापारको साधन मात्र थियो र ऊ आफैले पिउनु हुन्छ भन्ने
कुरा कहिल्यै सोचेन । पैसा कमाउन रक्स्याहाहरू छँदै थिए र समय पनि थियो ।
त्यसैले उसले रोबट बनायो । यो पूर्णरूपले उसको सौख थियो ।
सौख भएकाले नै सूक्ष्म र सुन्दर बनाउन सक्यो । सक्कली छालाजस्तो भएकाले यो रोबट नै हो भनेर पत्ता लाग्दैनथ्यो । बरु यसो हेर्दा साधारण खालको सक्कलीभन्दा अझ उच्च स्तरको थियो ।
तर दिमागचाहिँ झनै खोक्रोजस्तै थियो । उसले त्यो कुरामा चाहिँ राम्रो बनाउन सकेको थिएन । सजिला प्रश्नको मात्र उत्तर दिन सक्थ्यो र रक्सी खानुसिवाय अरु केही गर्न सक्दैनथ्यो ।
उसले त्यसलाई बनाइसकेपछि बारमा राख्यो । त्यो बारमा टेवुल सिट पनि थिए तर रोबोटले धोखा नदेओस् भनेर त्यसलाई काउन्टरभित्र राखियो ।
नयाँ केटी देखेर ग्राहकहरूले उससँग कुरा छाँट्न थाले । नाम र उमेर सोधिएमा मात्र ठीक उत्तर दिन्थ्यो तर त्यसबाहेक अरु केही सोधे खतम; तैपनि कसैले रोबोट हो भनि पत्ता लगाउन सक्दैनथे ।
“नाम के हो ?”
“बोक्को– चाङ ।”
“उमेर कति हो ?”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
“कति भो भन्या ?”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
“होइन भन्या !”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
यो पसलका ग्राहकहरू भलादमी थिए र कसैले योभन्दा बढ्ता सोद्धैनथे ।
“राम्रो लुगा छ नि ।”
“राम्रो लुगा छ हगि ?”
“तिमीलाई के मन पर्छ ?”
“मलाई के मन पर्छ होला ?”
“जीन–फीज पिउँछ्यौ ?”
“ जीन–फीज पिउँछु ।”
रक्सीचाहिँ जति पनि पिउँथ्यो र अलिकति पनि मात्दैनथ्यो ।
सुन्दर, तरुनी, स्वाँगी र उत्तर ठन्डा । ग्राहक एक कान दुई कान गरेर यो पसलमा आउँथे । बोक्को–चाङसँग कुरा गर्थे, रक्सी खाई बोक्को–चाङलाई पनि रक्सी ख्याउँथे ।
”ग्राहकमध्ये को मन पर्छ ”
”को मन पर्छ होला ?”
”म मन पर्छु ?”
“तपाईँ मन पर्छ ।”
“चलचित्र हेर्न जाऔ न ।”
“चलचित्र हेर्न जाऔ ।”
“कहिले जाऔ त ?”
उत्तर दिन नसके संकेत मास्टरकहाँ आउँथ्यो र मास्टर आइपुग्थ्यो ।
“यसलाई धेरै नजिस्काउनोस् है ।”
यसो भन्यो भने धेरैजसो प्रसङ्ग मिल्थ्यो र ग्राहक ङिच्च हाँसेर कुरा गर्न बन्द गर्थे ।
मास्टरले कहिलेकाही थ्याच्च बसेर बोक्को–चाङको खुट्टातिरको प्लास्टिक पाइपबाट रक्सी जम्मा गरेर फेरि ग्राहकहरूलाई खुवाउँथ्यो ।
तर ग्राहकलाई थाहा भएन । तरुनी भए पनि स्थिर स्वभावकी रहिछे । चिप्लो घस्दिन, रक्सी खाए पनि मात्दिन । त्यसै कारणले बोक्को–चाङका लोकप्रियता झन्झन् बढ्दै गयो र त्यहाँ आउनेहरू पनि बढ्दै गए ।
तीमध्ये एक जना युवक थियो । बोक्को–चाङलाई मन पराएर सधैं आइरहन्थ्यो । पर्दामा हात टेकेजस्तै भएर पनि उसको प्रेम बढ्दै गयो । त्यसको फलस्वरूप बिल थुप्रिदै गयो र तिर्नै नसकिने भयो । अन्त्यमा उसले घरबाट पैसा ल्याउन चाहेको कुरा उसको बुबाले थाहा पाए र बेसरी गाली खानु प¥यो ।
“अब त्यहाँ कहिल्यै जानुहुँदैन । यो पैसा तिरेर आऊ तर यो नै अन्तिम पटक भयो ।”
ऊ पैसा तिर्न बारमा आयो । आज अन्तिम रात सम्झेर आफूले पनि खूब खायो र बिदाको चिनु भनी बोक्को–चाङलाई पनि धेरै ख्यायो ।
“म अब आउन सक्तिनँ ।”
“अब आउनु हुन्न ?”
“दुःख लाग्यो ?”
“दुःख लाग्यो ।”
“वास्तवमा होइन होला ?”
“वास्तवमा होइन ।”
“तिमीजस्ती निष्ठूरी अरु कोही छैन होला ?”
“मजस्ती निष्ठूरी अरु कोही छैन ।”
“मारिदिऊँ ?”
“मारिदिनोस् ।”
उसले खल्तीबाट औषधि झिकेर गिलासमा हाली बोक्को–चाङ अगाडि सार्यो ।
“पिउने होइन ?”
“पिउँछु ।”
उसले हेरिरहेको थियो र उसकै अगाडि बोक्को–चाङले पिई । उसले “मरे मरोस्” भन्यो र “मरे मर्छु” भन्ने आवाज सुन्दै मास्टरलाई पैसा दिएर बाहिर निस्क्यो । रात धेरै बितिसकेको थियो ।
युवक ढोकाबाहिर गएपछि मास्टरले बाँकी रहेका ग्राहकहरूलाई भन्यो — “अब म तपाईँहरूलाई निःशुल्क रक्सी पिउन दिन्छु । धमाधम पिउनुहोस् ।”
प्लास्टिक पाइपबाट झिकेको रक्सी खाइदिने ग्राहक पनि अब आउलाजस्तो नलागेकोले उसले निःशुल्क दिन्छु भनेको थियो ।
”वाह ! वाह !”
“राम्रो ! राम्रो !”
ग्राहकहरू र बारका केटीहरूले पनि टोस्ट गरे । मास्टरले पनि काउन्टरभित्र बसेर यसो गिलासलाई उचालेर खाइदियो ।
त्यो रात बारको बत्ती अबेरसम्म बलिरहेको थियो । रेडियोले सङ्गीत सुनाइरहेको थियो । ग्राहकहरू पनि फर्केका थिएनन् र पनि मानिसको आवाज बन्द भएको थियो ।
हुँदाहुँदै रेडियोले पनि “शुभरात्रि” भनेर आवाज दिन छोड्यो । बोक्को–चाङले पनि “शुभरात्रि” भनी र अब कसले आफूसित कुरा गर्छ भनेजस्तो गरी स्वाँगी अनुहार लाएर पर्खिरहेकी थिई ।
** ** **
“बोक्को–चाङ” बाट मे ‘७१
अनुवादः नोकु हाङहितो
साभारःसमकालिन साहित्य, पुर्णाङ्क ६,(वैशाख, जेठ,असार २०४९)
जापानिज कथा
बोक्को–चाङ
होसी सिन्इचि
त्यो रोबट राम्ररी बनाइएको थियो । रोबट केटी थिई । कृत्रिम भएकोले जति पनि सुन्दर बनाउन सकिन्थ्यो । सुन्दर स्त्रीको सम्पूर्ण तत्वलाई लिएको हुनाले रोबट पूर्ण सुन्दरी बनी । हुन त अलिकति स्वाँगीजस्ती देखिन्थी ; तर स्वाँगी हुनु सुन्दरीमा हुनुपर्ने एक लक्षण पनि त हो ।
अरु कसैले रोबट बनाउने आँट गरेनन् । मान्छेजस्तै चल्ने रोबोट बनाउनु मूर्खता हो, किनभने त्यस्तो चीज बनाउने पैसा भए अझ उच्च सशक्त यन्त्र बनाउन सकिन्थ्यो र काम खाेजिरहेकाहरू जति पनि थिए ।
त्यो सौखले बनाइयो । बनाउने बारको मास्टर
थियो । बारको मास्टर भन्ने जातिलाई घरमा बस्दा रक्सी खान मन लाग्दैन ।
उसका लागि रक्सी ब्यापारको साधन मात्र थियो र ऊ आफैले पिउनु हुन्छ भन्ने
कुरा कहिल्यै सोचेन । पैसा कमाउन रक्स्याहाहरू छँदै थिए र समय पनि थियो ।
त्यसैले उसले रोबट बनायो । यो पूर्णरूपले उसको सौख थियो ।सौख भएकाले नै सूक्ष्म र सुन्दर बनाउन सक्यो । सक्कली छालाजस्तो भएकाले यो रोबट नै हो भनेर पत्ता लाग्दैनथ्यो । बरु यसो हेर्दा साधारण खालको सक्कलीभन्दा अझ उच्च स्तरको थियो ।
तर दिमागचाहिँ झनै खोक्रोजस्तै थियो । उसले त्यो कुरामा चाहिँ राम्रो बनाउन सकेको थिएन । सजिला प्रश्नको मात्र उत्तर दिन सक्थ्यो र रक्सी खानुसिवाय अरु केही गर्न सक्दैनथ्यो ।
उसले त्यसलाई बनाइसकेपछि बारमा राख्यो । त्यो बारमा टेवुल सिट पनि थिए तर रोबोटले धोखा नदेओस् भनेर त्यसलाई काउन्टरभित्र राखियो ।
नयाँ केटी देखेर ग्राहकहरूले उससँग कुरा छाँट्न थाले । नाम र उमेर सोधिएमा मात्र ठीक उत्तर दिन्थ्यो तर त्यसबाहेक अरु केही सोधे खतम; तैपनि कसैले रोबोट हो भनि पत्ता लगाउन सक्दैनथे ।
“नाम के हो ?”
“बोक्को– चाङ ।”
“उमेर कति हो ?”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
“कति भो भन्या ?”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
“होइन भन्या !”
“अहिले त तरुनी नै छु ।”
यो पसलका ग्राहकहरू भलादमी थिए र कसैले योभन्दा बढ्ता सोद्धैनथे ।
“राम्रो लुगा छ नि ।”
“राम्रो लुगा छ हगि ?”
“तिमीलाई के मन पर्छ ?”
“मलाई के मन पर्छ होला ?”
“जीन–फीज पिउँछ्यौ ?”
“ जीन–फीज पिउँछु ।”
रक्सीचाहिँ जति पनि पिउँथ्यो र अलिकति पनि मात्दैनथ्यो ।
सुन्दर, तरुनी, स्वाँगी र उत्तर ठन्डा । ग्राहक एक कान दुई कान गरेर यो पसलमा आउँथे । बोक्को–चाङसँग कुरा गर्थे, रक्सी खाई बोक्को–चाङलाई पनि रक्सी ख्याउँथे ।
”ग्राहकमध्ये को मन पर्छ ”
”को मन पर्छ होला ?”
”म मन पर्छु ?”
“तपाईँ मन पर्छ ।”
“चलचित्र हेर्न जाऔ न ।”
“चलचित्र हेर्न जाऔ ।”
“कहिले जाऔ त ?”
उत्तर दिन नसके संकेत मास्टरकहाँ आउँथ्यो र मास्टर आइपुग्थ्यो ।
“यसलाई धेरै नजिस्काउनोस् है ।”
यसो भन्यो भने धेरैजसो प्रसङ्ग मिल्थ्यो र ग्राहक ङिच्च हाँसेर कुरा गर्न बन्द गर्थे ।
मास्टरले कहिलेकाही थ्याच्च बसेर बोक्को–चाङको खुट्टातिरको प्लास्टिक पाइपबाट रक्सी जम्मा गरेर फेरि ग्राहकहरूलाई खुवाउँथ्यो ।
तर ग्राहकलाई थाहा भएन । तरुनी भए पनि स्थिर स्वभावकी रहिछे । चिप्लो घस्दिन, रक्सी खाए पनि मात्दिन । त्यसै कारणले बोक्को–चाङका लोकप्रियता झन्झन् बढ्दै गयो र त्यहाँ आउनेहरू पनि बढ्दै गए ।
तीमध्ये एक जना युवक थियो । बोक्को–चाङलाई मन पराएर सधैं आइरहन्थ्यो । पर्दामा हात टेकेजस्तै भएर पनि उसको प्रेम बढ्दै गयो । त्यसको फलस्वरूप बिल थुप्रिदै गयो र तिर्नै नसकिने भयो । अन्त्यमा उसले घरबाट पैसा ल्याउन चाहेको कुरा उसको बुबाले थाहा पाए र बेसरी गाली खानु प¥यो ।
“अब त्यहाँ कहिल्यै जानुहुँदैन । यो पैसा तिरेर आऊ तर यो नै अन्तिम पटक भयो ।”
ऊ पैसा तिर्न बारमा आयो । आज अन्तिम रात सम्झेर आफूले पनि खूब खायो र बिदाको चिनु भनी बोक्को–चाङलाई पनि धेरै ख्यायो ।
“म अब आउन सक्तिनँ ।”
“अब आउनु हुन्न ?”
“दुःख लाग्यो ?”
“दुःख लाग्यो ।”
“वास्तवमा होइन होला ?”
“वास्तवमा होइन ।”
“तिमीजस्ती निष्ठूरी अरु कोही छैन होला ?”
“मजस्ती निष्ठूरी अरु कोही छैन ।”
“मारिदिऊँ ?”
“मारिदिनोस् ।”
उसले खल्तीबाट औषधि झिकेर गिलासमा हाली बोक्को–चाङ अगाडि सार्यो ।
“पिउने होइन ?”
“पिउँछु ।”
उसले हेरिरहेको थियो र उसकै अगाडि बोक्को–चाङले पिई । उसले “मरे मरोस्” भन्यो र “मरे मर्छु” भन्ने आवाज सुन्दै मास्टरलाई पैसा दिएर बाहिर निस्क्यो । रात धेरै बितिसकेको थियो ।
युवक ढोकाबाहिर गएपछि मास्टरले बाँकी रहेका ग्राहकहरूलाई भन्यो — “अब म तपाईँहरूलाई निःशुल्क रक्सी पिउन दिन्छु । धमाधम पिउनुहोस् ।”
प्लास्टिक पाइपबाट झिकेको रक्सी खाइदिने ग्राहक पनि अब आउलाजस्तो नलागेकोले उसले निःशुल्क दिन्छु भनेको थियो ।
”वाह ! वाह !”
“राम्रो ! राम्रो !”
ग्राहकहरू र बारका केटीहरूले पनि टोस्ट गरे । मास्टरले पनि काउन्टरभित्र बसेर यसो गिलासलाई उचालेर खाइदियो ।
त्यो रात बारको बत्ती अबेरसम्म बलिरहेको थियो । रेडियोले सङ्गीत सुनाइरहेको थियो । ग्राहकहरू पनि फर्केका थिएनन् र पनि मानिसको आवाज बन्द भएको थियो ।
हुँदाहुँदै रेडियोले पनि “शुभरात्रि” भनेर आवाज दिन छोड्यो । बोक्को–चाङले पनि “शुभरात्रि” भनी र अब कसले आफूसित कुरा गर्छ भनेजस्तो गरी स्वाँगी अनुहार लाएर पर्खिरहेकी थिई ।
** ** **
“बोक्को–चाङ” बाट मे ‘७१
अनुवादः नोकु हाङहितो
साभारःसमकालिन साहित्य, पुर्णाङ्क ६,(वैशाख, जेठ,असार २०४९)
Sunday, November 16, 2014
शान्ति धाम
%2Bof%2BDSC03148.JPG)
सरण राई
अवकाश प्राप्त
जीवनमा प्रवेश गरेपछि ‘साङ्लाले बाँधेको कुकुर छाडेँ है’ भने झैँ कताकता
मनभित्र फुक्काफाल भएको अनुभुतिकासाथ बेचैनी, मनको छटपटाहट, जीवनको अवसान
नजिक पुगिएको आभास हुनुका साथै काम नलाग्ने ‘डेट एक्स्पायर्ड’ भएजस्तो पनि
लाग्न थाल्दो रहेछ । मानिसलाई सबै भन्दा प्यारो के होला ? प्रश्न ग¥यो भने
सतप्रतिसत उत्तर आउला— आफ्नै जीवन । ‘जीउ रहे ध्यू खान पाइन्छ’, जीवन रहे
मात्र जगतको उपभोग र उपयोग गर्न पाइने हो ।मन बरालिन थाल्छ, कम्प्युटरमा खेल्न र खेलाउन थाल्छु मनलाई । ‘फेसबुक’मा एउटा सञ्जाल रहेछ ‘बुद्ध नेपालमा जन्मेका हुन्, सहमति जनाउनुहोस् ।’ मैले पनि तुरुन्तै सहमति जनाएँ । अन्य चिनेको नामहरू सहमति जनाउनका लागि टिपाएँ । बुद्धको जन्म स्थलमा के छ ? ‘किन बुद्ध नेपालमा जन्मेको तथ्यलाई तोडमरोड गरिदै छ ?’ भन्ने तथ्यले मलाई लुम्बिनीतर्फ आकर्षित गर्छ ।
...
लुम्विनी !
%2Bof%2BDSC03118.JPG)
....उनलाई देखी
हिँँडिराख्नेहरू अडे, अडेकाहरू पछि पछि लाग्न थाले; लम्कदै गर्नेहरू
सुस्तरी हिँडे, बसि राख्नेहरू उठे; भड्किलो बस्त्रवालाहरू लजाए, बकवक
गर्नेहरू मौन भए; प्रत्यक्ष धर्मजस्तो उनको नजीकमा अन्याय बुद्धि कसैको भएन
।
पुरा कथा पाँचपोखरी प्रकाशन गृह , न्युरोड बाट प्रकाशित कथा सङ्ग्रह "अन्तिम आयाम "मा हेर्नुहुन अनुरोध छ
पाँचपोखरी प्रकाशन गृह , न्युरोड काे फाेन नं. ०१ ४२२१६३४, ०१ ४२२३५७५
Wednesday, November 5, 2014
(कथा ) ईश्वरको न्याय
(कथा )
ईश्वरको न्याय
समरसेट माम
अनुवादक : सरण राई
मरिसकेका ती तीनजनाको आत्माहरू ईश्वरको अगाडि न्यायको प्रतीक्षामा
उभिरहेका थिए । ईश्वरले केही बेर तिनीहरूलाई ध्यान दिएनन् । साँच्चै भन्ने
हो भने उनी झर्किएका र दिक्क भएका थिए ।
केही बेर अघि एउटा विश्वप्रशिद्ध बुढा दार्शनिकको आत्मा उनको सामुन्ने न्यायको लागि ल्याइएको थियो, त्यसले आउनासाथ भनेको थियो, “मलाई तिमीमा विश्वास छैन ।” यो कुराले ईश्वरलाई कुनै असर गर्दैनथ्यो होला, बरु जवाफमा उनी हाँसिदिन्थे होला तर दार्शनिकले पृथ्वीमा भयरहेको युद्ध र मारकाटको चर्चा गर्दै इश्वरसँग सोधेको थियो, “यो कसरी भन्न सकिन्छ कि तिमी सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु छौ र ? बेशक शैतानको अस्तित्व अस्वीकार गर्न सकिदैन तर तिमी उसलाई कुकर्म गर्न रोक्न सक्तैनौ भने तिमी सर्वशक्तिमान होइनौ र यदि रोक्न सक्छौ र रोकिरहेका छैनौ भने तिमी सर्वकृपालु छैनौ ।”
यो तर्क ईश्वरको लागि नयाँ थिएन, र उनले सधै यस कुराको विचार गर्न चाहेनन्, किनकि सर्वज्ञानी भएर पनि यस प्रश्नको जवाफ उनीसँग थिएन । दार्शनिकको भनाइअनुसार उनी ईश्वर भएर पनि दुई र दुईको जोड पाँच बनाउन सक्तैनथे ।
“हो, मलाई यस्तो ईश्वरमा विश्वास छैन” दार्शनिकले अन्तमा भनेको थियो, “जो सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु छैन ।”
ईश्वरले केही बोलेका थिएनन् ।
आखिर उनले ती तीन आत्माहरूलाई हेरे, जो कुनै आशामा अत्यन्त विनीत भावसँग उनका अगाडि उभिएका थिए ।
उनीहरूमध्ये एक आत्मा जाँनको थियो, दोस्रो मेरीको, र तेस्रो रूथको । उनीहरूले आफ्नो आफ्नो कथा सुनाए ।
जाँन र मेरी पाँच वर्षदेखि विवाहित थिए र सुखद दाम्पत्थ जीवन बिताइरहेका थिए । उनीहरूमा एकआपसमा प्यार थियो । तब जाँनको भेट रूथसँग भयो, जो अठार वर्षकी अतीव सुन्दरी, लावण्यमयी युवती थिई । जाँन उसलाई देख्नासाथ उसँग मोहित भयो । रूथको मनमा पनि उसको लागि प्यार पलाउन थाल्यो । यी दुईको त्यो प्रेम साधारण प्रेम थिएन । त्यो सुधबुध हराउने खालको प्रेम थियो । तर केही समयपछि ती दुवै सम्भालिए र उनीहरूले समाज र त्यसका मान्यताहरूबारे सोचे । जाँनलाई लाग्यो कि ऊ कसरी एक मासुम केटिलाई धोका दिन सक्छ र? र रूथले सोचिन् कि उसले किन एक विवाहित पुरुषसँग नाता गाँस्ने ? तब उनीहरूलाई यो महसुस भयो कि मेरीलाई उनीहरूको प्रेमबारे थाहा भएको छ ।
हो, मेरीलाई उनीहरूबारे थाहा भएको थियो । तब उसको मनमा आफ्नो पतिप्रतिको विश्वास र प्रेम अडिग भइ रहन सकेन, र उसको मनमा इष्र्या उब्ज्यो, जसको उसले कहिल्यै आशा गरेको थिइन, साथै उसको मनमा डर उब्जन थाल्यो कि कतै उसलाई लोग्नेले छाडोस् ? रिस उठ्न थाल्यो, किनकि उसको दिलको सम्पत्ति लुटिदै थियो, र उसको मनमा अनौठो भोकजस्तो उब्जन थाल्यो, जसले प्रेमभन्दा बढि पीडा दिने खालको थियो । उसलाई लाग्यो कि यदि उसलाई लोग्नेले छाड्यो भने ऊ मर्नेछे । तापनि उसलाई थाहा थियो कि जाँनले रूथसँग जानीजानी प्रेम गरेको थिएन बरु जाँनको रूथसँग आफसेआफ प्रेम भएर प्रेम गरेको थियो । त्यसकारण् उसको नजरमा जाँनको दोष थिएन । ऊ शक्तिको लागि इश्वरसँग प्रार्थना गर्थी र एकान्तमा एक्लै चुपचाप रोइरहन्थी । उसको स्वास्थ बिग्रिदै गयो ।
जाँन र रूथ यो सबै हेरिरहेका थिए । उनीहरूको मनभित्र सङ्घर्ष चलिरहेको थियो, जो लामो र पीडादायी सङ्घर्ष थियो । कैयौ पल्ट उनीहरूको मन डावाडोल हुन्थ्यो तर पनि उनीहरू त्यो प्रेमबाट मुख फर्काउन सक्तैनथे, जुन उनीहरूको मनमा सल्किरहेको हुन्थ्यो । उनीहरूले पापसँग सङ्घर्ष गरे र अन्तमा बिजय पाए । आखिर टुक्रिएको मनकासाथ आफू निर्दोष भएकोमा गर्व गर्दै ती दुई एक अर्कादेखि छुट्टिए ।
रूथले यति हदैसम्मको प्रेम गरेकी थिई कि उसले फेरि कसैसँग प्रेम गर्न सकिन, र आफ्नो मुटु पत्थर बनाएर इश्वरमा समर्पित भई परोपकार कार्यमा लागिन् । उसले रोगीहरूको सेवा गरिन् र गरिबको सहायता गरिन् । उसले अनाथालय खोलिन् र दीन हीनहरूको सहायता गर्ने संस्था स्थापना गरिन् । बिस्तारै बिस्तारै उनको सुन्दरता, जसबाट ऊ विमुख भएकी थिर्इृ, हराउदै गयो र उसको अनुहार पनि मनजस्तै पत्थरको भयो । तब उसको धर्म अरु बढि भयानक बन्यो, किनकि त्यसको आधार प्रेम नभएर तर्क थियो । साथै ऊ पनि निरङ्कुश र असहनीय भई ।
यसका साथै जाँन पनि अन्तरमन भित्रभित्रै दुःिख भएर मृत्यु पर्खिरहेको थियो । उसको निम्ति अब बाँच्नुका कुनै अर्थ थिएन । बिजेता बन्ने प्रयत्नमा उसको हार भएको थियो । अब उसको पत्नीप्रति घृणभाव मात्र रहेको थियो ,जसले उसलाई सधै बेचैन बनाउथ्यो । तापनि ऊ उसँग आदर र सहानुभूतिका साथ व्यवहार गथ्र्यो र उसको निम्ति एक पतिले गर्नुपर्ने सबैकुरा गथ्र्यो जो एक असल पतिको कर्तव्य हुन्थ्यो ।
मेरीले पनि एक सुशील, विश्वसनीय पत्नीको रूपमा आफ्ना पतिलाई साथ दिई । तर पनि उसले उसलाई क्षमा दिन सकिन । ऊ झर्किने र झगडालु स्वभावकी भई । ऊ पतिलाई यस्तो घोच्ने कुराहरू भन्थी जसको लागि ऊ आफैलाई पनि घृणा गर्थी । ऊ आफ्नो पतिको लागि ज्यान त्याग्न सक्थी तर अब यस्तो सोच्न उसका लागि असह्य थियो, किनकि ऊ असह्य यातना सहिरहेकी थिई जबकि जाँन कसैसँग प्रेमका आनन्द लिइरहेको थियो । तर अब उसको निम्ति मात्र होइन जाँन र रूथको निम्ति पनि जीवन निरस भइसकेको थियो र बितेको कुरा सकिइसकेको थियो । उनीहरूले पाप गरेका थिएनन् र पनि अब मरिसकेपछि आफ्नो कर्मको फल भोग्न प्रतीक्षामा उभिरहेका थिए ।
आफ्नो कथा सुनाइसकेपछि उनीहरू चुप लागे पनि चारैतिर स्तब्धता छायो ।
तब इश्वरले भन्न खोजे “जहन्नुममा जाऊँ !” तर यो शब्द उनको मुखबाट निस्केन । तब उनको आँखीभुइ खुम्चियो र उनले आफैसित सोधे ? के यसैको निम्ति सुर्यलाई अनन्त समुद्रमा प्रकाश गर्नु र बर्फको पहाडहरूमा चम्कनु भनेर भन्छु र? के यसैको लागि पहाडहरूमा बग्ने झरना खुशीले गाउँछ र साझको हावाले सुनौलो बालीनाली लहलहराउछ ?.... कहिले कही म सोच्छु कि तारा पोखरीको मैला पानीमा कति बढि चम्किन्छ !
त्यो समय तीनै आत्माहरू, आफ्नो दुःखले भरिएको कथा सुनाइसके पछि, केही हदसम्म सन्तोष अनुभव गरिरहेका थिए । उनीहरूको जीवन सङ्घर्ष अत्यन्त तनावपूर्ण थियो तापनि उनीहरूले आफ्नो कर्तव्य पूरा गरेका थिए ।
तब ईश्वरले बिस्तारो फुके जसरी मानिसहरू मोमबत्ति निभाउन फुक्छन् र त्यतिबेला नै ती तीनैवटा आत्माहरू गायब भए । यसप्रकार इृश्वरले उनीहरूलाई नष्ट गरि दिएका थिए ।
तब ईश्वरले भन्यो, “म कैयोंपल्ट यो सोचेर हैरान हुन्छु कि मानिसहरू किन यस्तो सम्झन्छन् कि म अनैतिक सम्बन्धहरूलाई यति महत्व दिन्छु । वास्तवमा मानिसहरूको यो कमजोरीलाई सधैं सहानुभूतिका साथ हेर्छु ।”
त्यसपछि उनले दार्शनिकतिर नजर फर्काए, जो आफ्नो प्रश्नको उत्तरको प्रतीक्षामा अहिलेसम्म उभिरहेका थिए , र भने :
“ तिमीले मान्नु पर्छ कि यो मौकामा मैले आफू सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु भएको प्रमाण पेश गरेको छु ।”
* **
(नवनीत वर्षः ३२अङ्कः१२, दिसम्बर,१९८३ बाट अनुदित, २०७०जेठ २७)
http://kathaasansaarblogspot.com/
ईश्वरको न्याय
समरसेट माम
अनुवादक : सरण राई
मरिसकेका ती तीनजनाको आत्माहरू ईश्वरको अगाडि न्यायको प्रतीक्षामा
उभिरहेका थिए । ईश्वरले केही बेर तिनीहरूलाई ध्यान दिएनन् । साँच्चै भन्ने
हो भने उनी झर्किएका र दिक्क भएका थिए ।केही बेर अघि एउटा विश्वप्रशिद्ध बुढा दार्शनिकको आत्मा उनको सामुन्ने न्यायको लागि ल्याइएको थियो, त्यसले आउनासाथ भनेको थियो, “मलाई तिमीमा विश्वास छैन ।” यो कुराले ईश्वरलाई कुनै असर गर्दैनथ्यो होला, बरु जवाफमा उनी हाँसिदिन्थे होला तर दार्शनिकले पृथ्वीमा भयरहेको युद्ध र मारकाटको चर्चा गर्दै इश्वरसँग सोधेको थियो, “यो कसरी भन्न सकिन्छ कि तिमी सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु छौ र ? बेशक शैतानको अस्तित्व अस्वीकार गर्न सकिदैन तर तिमी उसलाई कुकर्म गर्न रोक्न सक्तैनौ भने तिमी सर्वशक्तिमान होइनौ र यदि रोक्न सक्छौ र रोकिरहेका छैनौ भने तिमी सर्वकृपालु छैनौ ।”
यो तर्क ईश्वरको लागि नयाँ थिएन, र उनले सधै यस कुराको विचार गर्न चाहेनन्, किनकि सर्वज्ञानी भएर पनि यस प्रश्नको जवाफ उनीसँग थिएन । दार्शनिकको भनाइअनुसार उनी ईश्वर भएर पनि दुई र दुईको जोड पाँच बनाउन सक्तैनथे ।
“हो, मलाई यस्तो ईश्वरमा विश्वास छैन” दार्शनिकले अन्तमा भनेको थियो, “जो सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु छैन ।”
ईश्वरले केही बोलेका थिएनन् ।
आखिर उनले ती तीन आत्माहरूलाई हेरे, जो कुनै आशामा अत्यन्त विनीत भावसँग उनका अगाडि उभिएका थिए ।
उनीहरूमध्ये एक आत्मा जाँनको थियो, दोस्रो मेरीको, र तेस्रो रूथको । उनीहरूले आफ्नो आफ्नो कथा सुनाए ।
जाँन र मेरी पाँच वर्षदेखि विवाहित थिए र सुखद दाम्पत्थ जीवन बिताइरहेका थिए । उनीहरूमा एकआपसमा प्यार थियो । तब जाँनको भेट रूथसँग भयो, जो अठार वर्षकी अतीव सुन्दरी, लावण्यमयी युवती थिई । जाँन उसलाई देख्नासाथ उसँग मोहित भयो । रूथको मनमा पनि उसको लागि प्यार पलाउन थाल्यो । यी दुईको त्यो प्रेम साधारण प्रेम थिएन । त्यो सुधबुध हराउने खालको प्रेम थियो । तर केही समयपछि ती दुवै सम्भालिए र उनीहरूले समाज र त्यसका मान्यताहरूबारे सोचे । जाँनलाई लाग्यो कि ऊ कसरी एक मासुम केटिलाई धोका दिन सक्छ र? र रूथले सोचिन् कि उसले किन एक विवाहित पुरुषसँग नाता गाँस्ने ? तब उनीहरूलाई यो महसुस भयो कि मेरीलाई उनीहरूको प्रेमबारे थाहा भएको छ ।
हो, मेरीलाई उनीहरूबारे थाहा भएको थियो । तब उसको मनमा आफ्नो पतिप्रतिको विश्वास र प्रेम अडिग भइ रहन सकेन, र उसको मनमा इष्र्या उब्ज्यो, जसको उसले कहिल्यै आशा गरेको थिइन, साथै उसको मनमा डर उब्जन थाल्यो कि कतै उसलाई लोग्नेले छाडोस् ? रिस उठ्न थाल्यो, किनकि उसको दिलको सम्पत्ति लुटिदै थियो, र उसको मनमा अनौठो भोकजस्तो उब्जन थाल्यो, जसले प्रेमभन्दा बढि पीडा दिने खालको थियो । उसलाई लाग्यो कि यदि उसलाई लोग्नेले छाड्यो भने ऊ मर्नेछे । तापनि उसलाई थाहा थियो कि जाँनले रूथसँग जानीजानी प्रेम गरेको थिएन बरु जाँनको रूथसँग आफसेआफ प्रेम भएर प्रेम गरेको थियो । त्यसकारण् उसको नजरमा जाँनको दोष थिएन । ऊ शक्तिको लागि इश्वरसँग प्रार्थना गर्थी र एकान्तमा एक्लै चुपचाप रोइरहन्थी । उसको स्वास्थ बिग्रिदै गयो ।
जाँन र रूथ यो सबै हेरिरहेका थिए । उनीहरूको मनभित्र सङ्घर्ष चलिरहेको थियो, जो लामो र पीडादायी सङ्घर्ष थियो । कैयौ पल्ट उनीहरूको मन डावाडोल हुन्थ्यो तर पनि उनीहरू त्यो प्रेमबाट मुख फर्काउन सक्तैनथे, जुन उनीहरूको मनमा सल्किरहेको हुन्थ्यो । उनीहरूले पापसँग सङ्घर्ष गरे र अन्तमा बिजय पाए । आखिर टुक्रिएको मनकासाथ आफू निर्दोष भएकोमा गर्व गर्दै ती दुई एक अर्कादेखि छुट्टिए ।
रूथले यति हदैसम्मको प्रेम गरेकी थिई कि उसले फेरि कसैसँग प्रेम गर्न सकिन, र आफ्नो मुटु पत्थर बनाएर इश्वरमा समर्पित भई परोपकार कार्यमा लागिन् । उसले रोगीहरूको सेवा गरिन् र गरिबको सहायता गरिन् । उसले अनाथालय खोलिन् र दीन हीनहरूको सहायता गर्ने संस्था स्थापना गरिन् । बिस्तारै बिस्तारै उनको सुन्दरता, जसबाट ऊ विमुख भएकी थिर्इृ, हराउदै गयो र उसको अनुहार पनि मनजस्तै पत्थरको भयो । तब उसको धर्म अरु बढि भयानक बन्यो, किनकि त्यसको आधार प्रेम नभएर तर्क थियो । साथै ऊ पनि निरङ्कुश र असहनीय भई ।
यसका साथै जाँन पनि अन्तरमन भित्रभित्रै दुःिख भएर मृत्यु पर्खिरहेको थियो । उसको निम्ति अब बाँच्नुका कुनै अर्थ थिएन । बिजेता बन्ने प्रयत्नमा उसको हार भएको थियो । अब उसको पत्नीप्रति घृणभाव मात्र रहेको थियो ,जसले उसलाई सधै बेचैन बनाउथ्यो । तापनि ऊ उसँग आदर र सहानुभूतिका साथ व्यवहार गथ्र्यो र उसको निम्ति एक पतिले गर्नुपर्ने सबैकुरा गथ्र्यो जो एक असल पतिको कर्तव्य हुन्थ्यो ।
मेरीले पनि एक सुशील, विश्वसनीय पत्नीको रूपमा आफ्ना पतिलाई साथ दिई । तर पनि उसले उसलाई क्षमा दिन सकिन । ऊ झर्किने र झगडालु स्वभावकी भई । ऊ पतिलाई यस्तो घोच्ने कुराहरू भन्थी जसको लागि ऊ आफैलाई पनि घृणा गर्थी । ऊ आफ्नो पतिको लागि ज्यान त्याग्न सक्थी तर अब यस्तो सोच्न उसका लागि असह्य थियो, किनकि ऊ असह्य यातना सहिरहेकी थिई जबकि जाँन कसैसँग प्रेमका आनन्द लिइरहेको थियो । तर अब उसको निम्ति मात्र होइन जाँन र रूथको निम्ति पनि जीवन निरस भइसकेको थियो र बितेको कुरा सकिइसकेको थियो । उनीहरूले पाप गरेका थिएनन् र पनि अब मरिसकेपछि आफ्नो कर्मको फल भोग्न प्रतीक्षामा उभिरहेका थिए ।
आफ्नो कथा सुनाइसकेपछि उनीहरू चुप लागे पनि चारैतिर स्तब्धता छायो ।
तब इश्वरले भन्न खोजे “जहन्नुममा जाऊँ !” तर यो शब्द उनको मुखबाट निस्केन । तब उनको आँखीभुइ खुम्चियो र उनले आफैसित सोधे ? के यसैको निम्ति सुर्यलाई अनन्त समुद्रमा प्रकाश गर्नु र बर्फको पहाडहरूमा चम्कनु भनेर भन्छु र? के यसैको लागि पहाडहरूमा बग्ने झरना खुशीले गाउँछ र साझको हावाले सुनौलो बालीनाली लहलहराउछ ?.... कहिले कही म सोच्छु कि तारा पोखरीको मैला पानीमा कति बढि चम्किन्छ !
त्यो समय तीनै आत्माहरू, आफ्नो दुःखले भरिएको कथा सुनाइसके पछि, केही हदसम्म सन्तोष अनुभव गरिरहेका थिए । उनीहरूको जीवन सङ्घर्ष अत्यन्त तनावपूर्ण थियो तापनि उनीहरूले आफ्नो कर्तव्य पूरा गरेका थिए ।
तब ईश्वरले बिस्तारो फुके जसरी मानिसहरू मोमबत्ति निभाउन फुक्छन् र त्यतिबेला नै ती तीनैवटा आत्माहरू गायब भए । यसप्रकार इृश्वरले उनीहरूलाई नष्ट गरि दिएका थिए ।
तब ईश्वरले भन्यो, “म कैयोंपल्ट यो सोचेर हैरान हुन्छु कि मानिसहरू किन यस्तो सम्झन्छन् कि म अनैतिक सम्बन्धहरूलाई यति महत्व दिन्छु । वास्तवमा मानिसहरूको यो कमजोरीलाई सधैं सहानुभूतिका साथ हेर्छु ।”
त्यसपछि उनले दार्शनिकतिर नजर फर्काए, जो आफ्नो प्रश्नको उत्तरको प्रतीक्षामा अहिलेसम्म उभिरहेका थिए , र भने :
“ तिमीले मान्नु पर्छ कि यो मौकामा मैले आफू सर्वशक्तिमान र सर्वकृपालु भएको प्रमाण पेश गरेको छु ।”
* **
(नवनीत वर्षः ३२अङ्कः१२, दिसम्बर,१९८३ बाट अनुदित, २०७०जेठ २७)
http://kathaasansaarblogspot.com/
Wednesday, September 10, 2014
(लघु कथा) सर्वोत्कृष्ट कथा
(लघु कथा)
सर्वोत्कृष्ट कथा
सरण राई
मैले एउटा उत्कृष्ट कथा लेखेको छु । म त्यसलाई सर्वोत्कृष्ट कथा बनाउन चाहन्छु ।
मुड बन्नासाथ कम्प्युटरमै म त्यस कथाको परिमार्जन गरिरहन्छु । शब्दहरू मिलेन जस्तो लाग्छ, फेर्छु । कुनै बेला वाक्य नै बदल्छु । घटनाहरू बदल्छु । कागलाई मुजुरको प्वाँख लगाइदिए जस्तो हुन्छ ।
हेर्छु, चित्त बुझ्दैन । अर्को टाइप गर्छु । गम्छु— ‘अब मिल्यो ?’
‘अहँ, मिलेन ।’
म फेरि सुधार्छु । पढ्छु, गम्छु— ‘यो त जीवनको कथा भएन ।’
टाइप गरी सकेर 'माइक्रोसफ्ट वर्ड' बन्द गर्छु । कम्प्युटर सोध्छ ‘सेभ’ गरौ ? ‘येस’, ‘नो’ ।
म ‘नो’ छान्छु । घण्टौ लगाएर गरेको परिमार्जन नष्ट हुन्छ । फेरि परिमार्जन गर्छु । फेरि ‘नो’ छान्छु । यसरी यो कथाको परिमार्जन क्रम कहिल्यै नसकिने जस्तो छ । परिमार्जन नसकिएपछि प्रकाशित हुने कुरा भएन । त्यसै हुनाले सर्वोत्कृष्ट जीवनहरु झैँ यो सर्वोत्कृष्ट कथा हुनेछ ।
२०७१ साउन ३०, धरान
सर्वोत्कृष्ट कथा
सरण राई
मैले एउटा उत्कृष्ट कथा लेखेको छु । म त्यसलाई सर्वोत्कृष्ट कथा बनाउन चाहन्छु ।
मुड बन्नासाथ कम्प्युटरमै म त्यस कथाको परिमार्जन गरिरहन्छु । शब्दहरू मिलेन जस्तो लाग्छ, फेर्छु । कुनै बेला वाक्य नै बदल्छु । घटनाहरू बदल्छु । कागलाई मुजुरको प्वाँख लगाइदिए जस्तो हुन्छ ।
हेर्छु, चित्त बुझ्दैन । अर्को टाइप गर्छु । गम्छु— ‘अब मिल्यो ?’
‘अहँ, मिलेन ।’
म फेरि सुधार्छु । पढ्छु, गम्छु— ‘यो त जीवनको कथा भएन ।’
टाइप गरी सकेर 'माइक्रोसफ्ट वर्ड' बन्द गर्छु । कम्प्युटर सोध्छ ‘सेभ’ गरौ ? ‘येस’, ‘नो’ ।
म ‘नो’ छान्छु । घण्टौ लगाएर गरेको परिमार्जन नष्ट हुन्छ । फेरि परिमार्जन गर्छु । फेरि ‘नो’ छान्छु । यसरी यो कथाको परिमार्जन क्रम कहिल्यै नसकिने जस्तो छ । परिमार्जन नसकिएपछि प्रकाशित हुने कुरा भएन । त्यसै हुनाले सर्वोत्कृष्ट जीवनहरु झैँ यो सर्वोत्कृष्ट कथा हुनेछ ।
२०७१ साउन ३०, धरान
Friday, June 29, 2012
(बिश्व कथा) भेट–घाट
समरसेट माँम
अनुवादक _ सरण राई
बगदादमा एक ब्यापारीले आफ्नो नोकरलाई केही चिजहरू ल्याउन बजार पठायो । नोकर केही बेरमै दगुर्दै फर्क्यो र डरले काम्दै भन्यो— “मालिक, बजारमा एउटा आइमाई मसित ठोक्किएर गइन् । उसलाई हेर्न भनेर फर्किदा के देखँ भने ऊ काल हो । तब उसले मलाई धम्की दियो । ...त्यसकारण अब मलाई कृपा गरेर आफ्नो घोडा दिनुहोस, जसले गर्दा त्यसमाथि चढेर यहाँबाट भाग्न सकूँ र छिटोभन्दा छिटो समरा पुग्न सकूँ, जहाँ कालले मलाई खोज्न नसकोस् ।”
ब्यापारीले उसलाई घोडा दियो । नोकर त्यसमाथि चढेर समरातर्फ भाग्यो ।
ब्यापारी बेलुकि बजारमा गयो । त्यहाँ काललाई उसले त्यही आइमाईको रूपमा भेट्यो । उसले अगाडि गएर भन्यो—“तिमीले मेरो नोकरलाई आज बिहान किन धम्की दियौ ?”
“त्यो धम्की होइन” कालले भन्यो— “मैले त उसलाई अलिकति तर्साएको मात्र थिएँ । उसलाई बगदादमा देखेर म छक्क परेको थिएँ, किनकि आज राती म उसित समरामा भेट्न गइरहेको छु ।”
'उत्थान ' वर्ष १ अङ्क १, २०३९
सरण राईको कथा हेर्न --http://kathaasansaar.blogspot.com/
अनुवादक _ सरण राई
बगदादमा एक ब्यापारीले आफ्नो नोकरलाई केही चिजहरू ल्याउन बजार पठायो । नोकर केही बेरमै दगुर्दै फर्क्यो र डरले काम्दै भन्यो— “मालिक, बजारमा एउटा आइमाई मसित ठोक्किएर गइन् । उसलाई हेर्न भनेर फर्किदा के देखँ भने ऊ काल हो । तब उसले मलाई धम्की दियो । ...त्यसकारण अब मलाई कृपा गरेर आफ्नो घोडा दिनुहोस, जसले गर्दा त्यसमाथि चढेर यहाँबाट भाग्न सकूँ र छिटोभन्दा छिटो समरा पुग्न सकूँ, जहाँ कालले मलाई खोज्न नसकोस् ।”
ब्यापारीले उसलाई घोडा दियो । नोकर त्यसमाथि चढेर समरातर्फ भाग्यो ।
ब्यापारी बेलुकि बजारमा गयो । त्यहाँ काललाई उसले त्यही आइमाईको रूपमा भेट्यो । उसले अगाडि गएर भन्यो—“तिमीले मेरो नोकरलाई आज बिहान किन धम्की दियौ ?”
“त्यो धम्की होइन” कालले भन्यो— “मैले त उसलाई अलिकति तर्साएको मात्र थिएँ । उसलाई बगदादमा देखेर म छक्क परेको थिएँ, किनकि आज राती म उसित समरामा भेट्न गइरहेको छु ।”
'उत्थान ' वर्ष १ अङ्क १, २०३९
सरण राईको कथा हेर्न --http://kathaasansaar.blogspot.com/
Sunday, February 12, 2012
ब्लाकबोर्ड ,चक र डस्टर
साझा प्रकाशनद्धारा प्रकाशित ‘अन्तिम स्वीकारोक्ति” कथा सङ्ग्रहबाट
ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर
सरण राई
लेख्नु, मेट्नु, चकको धुलोले पुरिनु । ब्लाकबोर्डमा लेख्दालेख्दै औँलाहरू चक भइसक्छ । हिउँ परेझैँ चकको धुलो कपालमा खस्तै जान्छ । चैतको हुरीले उडाएको धुलोझैँ चेहरामा चक टाँसिदै जान्छ । चकको धुलोले पुरिएको चेहराभित्र एक जोर आँखा श्रेणीको चारैतिर घुम्छन्, फेरि ब्लाकबोर्डमा रोकिन्छन् । लेखिएका अक्षरहरू मेटिन्छन्, एक हातमा डस्टर अर्को हातमा चक, ऊ कराइरहेको हुन्छ, अझ ठूलो स्वरमा, ठूलो स्वरमा कराइरहेको हुन्छ ।
यो संसार हो, सानो संसार प्रत्येक हरेकको हुन्छ । यो संसारलमई मधुर, रमणीय र भव्य बनाउने प्रत्येकको कल्पना हुन्छ । हिउँ पग्लिदै जान्छ तर हिमालमा हिउँ खाली नभएझैँ जीवन कल्पनाशून्य हुन सक्दैन । हिउँले पग्लेर पानी हुनै पर्छ । जीवनको सुन्दरता सम्झना हो, सम्झना सधैं बाँचिरहेको हुन्छ । त्यो मानिस सबैभन्दा ठूलो मानिस हो, जसलाई धेरै मानिसहरू सम्झन्छन् ।
ब्लाकबोर्डभरि लेखिएका सुन्दर अक्षरहरू मेटिन्छन् । कसले कल्पना गर्न सक्छ— केहीबेरअघि त्यहाँ सुन्दर अक्षरहरू थिए । चक पनि जीवनजस्तै हो, सिङ्गो चक चेतनामा जीवित अर्थलाई यथार्थमा सजीवता दिन ब्लाकबोर्डमा घस्रिदाघस्रिदै छोटो हुन्छ । ज्यादै छोटो भएर लेख्न अप्ठ्यारो भएको टुक्रालाई मायालाग्दो दृष्टिले हेर्छ, मानौं त्यो धीत नमरीकनै फ्याँक्नुपरेको चुरोटको ठुटो हो । ऊ चकको टुक्रालाई फ्याँक्छ तर उसलाई लाग्छ ऊ आफै पनि त्यो चकको टुक्राझैँ फ्याँकिएको छ ।
चक र उसले आफ्नै जीवनको तुलना गर्न खोज्छ— केही समानताहरू भएको महसुस गर्छ । चक जुन उद्देश्यको निम्ति सृष्टि गरिएको हो, त्यो पूरा भइसकेको छ तर उसको सृष्टि कुन उद्देश्यको निम्ति गरिएको हो, ऊ ठम्याउन सक्दैन । भविष्य, केवल सिङ्गो भविष्यप्रति आस्थावान् बिद्यार्थीहरूको चेहराहरूमा ऊ आफ्नो सृष्टिको छाया हेर्न खोज्दछ । ऊ ब्लाकबोर्डमा उसैले लेखेको रेखाचित्र हेर्छ, ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर— ऊ ठम्याउन सक्तैन केका निम्ति उसको अन्त भइरहेको छ ?
कोठा, बिद्यार्थीहरू, झ्यालबाट बाहिर देखिने हरिया चउर, रुखहरू उसले बिनाउद्देश्य आफ्नै विचारमा तल्लीन भएर हेरिदिन्छ । बगैचामा माली लगनसित फूलका बोटहरूलाई स्याहारिरहेको छ, गोडिरहेको छ । फूल सबैलाई प्यारो छ, तर फूलसित गाँसिएको गरिब मालीको श्रम र पसिना फूलको सौन्दर्यले ढाकिदिएको हुन्छ अनि फूलको बास्नामा मालीको पसिनाको गन्धआयो भने मानिसहरूलाई फूल राम्रो लाग्दो होला ? श्रेणीको एक छेउमा बिद्यार्थीहरूको खासखुस कुराकानी गराइले उसलाई श्रेणीको यथार्थमा ल्याएर उभ्याइदिन्छ । श्रेणी उसको संसार हो, अझ उपयुक्त भाषामा उसको युद्धभूमि, उसका हतियार चक, डस्टर, ब्लाकबोर्ड र आवाज । बिद्यार्थीहरूको अज्ञानता उसको दुस्मन, बिद्यार्थीहरूलाई बुझाउन सक्नु उसको विजय । ऊ फेरि पढाउन थाल्छ, पढाउन लाग्दा उसलाई अनुभव हुन्छ— ऊ नेता हो, हजारौँ मानिसहरूलाई आफ्नो विचारधारामा हिडाउने प्रयत्नमा भाषण दिइरहेछ, पिता हो आफ्ना छोराछोरीलाई ज्ञानका अर्तिहरू दिइरहेछ, अभिनेता हो, रङ्गमञ्चमा उभिएको छ । पूर्णताको अनुभव उसलाई त्यसबेला हुन्छ जुनबेला ऊ श्रेणीमा उभिएको हुन्छ ।
उसको हातमा चक र डस्टर हुन्छ, पछाडि ब्लाकबोर्ड र अगाडि ध्यानपूर्वक सुनिरहेका बिद्यार्थीहरू, ऊ पीडापूर्ण, अभावग्रस्त यथार्थ संसारभन्दा हजारौँ कोस टाढा हुन्छ ।
“मलाई सरलाको जस्तै फ्रक ल, बुबा ।”
“मलाई नीलो प्यान्ट ।”
“त्यो डाक्टरले लेखिदिएको औषधी ल्याउन नबिर्सनुहोला नि ।”
फ्रक, प्यान्ट, औषधि, अनन्त आवश्यकताहरू । सीमित र निश्चित तलब, भौतिकवादी विश्वमा हरेक चीजलाई ठोस रूप दिन सक्नुपर्ने । आफ्नो जहानपरिवारलाई माया गर्दछ, त्यो मायालाई फ्रक, प्यान्टमा परिणत गर्न सक्नुपर्ने । घर फर्कदा रोगी श्रीमती खोक्दैखोक्दै सुतिरहेकी, औषधी नदेख्दा चिया पाक्ने कुरै उठेन, सुर्ती तमाखु ल्याएदिएन भनेर बूढो बाबु उस्तै ठुस्किएको, केटाकेटीको कुरै गर्नु परेन । पढाउनेको छोरो पढ्नै नसक्ने हो कि ? बुझेर पनि बुझ्पचाउनुपर्ने, जानेर पनि नजान्नुपर्नेछ उसको यथार्थ संसार ।
ब्लाकबोर्डमा लेखेको रेखाचित्र डस्टरले मेट्छ । ऊ फेरि ब्लाकबोर्डमा लेख्न सक्छ अनि मेट्न सक्छ तर आफ्नो निधारमा लेखिएको भाग्यलाई मेट्न सक्दैन । श्रेणीमा चारैतिर प्रत्येक बिद्यार्थीहरूलाई सरसरती हेर्छ— मानौं ऊ त्यहाँ हराएको आफ्नो अस्तित्व खोजिरहेछ । कोही बिद्यार्थी नोट टिप्न तल्लीन छन् भने कोही झ्यालबाट बाहिर ओहोरदोहोर गरिरहेका युवतीहरू हेर्नमा । ऊ सबैको ध्यानलाई अझ बढी आकर्षण गर्न अझ साह्रो कराउँछ, कराउने बानी भइसकेको छ, भटभटाउनु र बरबराउनु । ऊ बौलाहाझैँ बरबराइरहेको छ । झरनाझैँ ऊ आफैले बोलेको आफै बुझ्न सक्तैन कि झैँ गरेर । हाँसोको लहर फुट्छ सम्पूर्ण श्रेणीभरि, उसले आफूलाई जोकर अनुभव गर्छ । सतर्क हुन्छ— ऊ साँच्चै बौलाहा त रहेको छैन । ऊ आफ्नो विषयवस्तुलाई स्पष्ट पार्न उदाहरणहरू दिदै जान्छ, भन्दै जान्छ, कराउदै जान्छ । ऊ आफ्नो आवाजको उच्चतम बिन्दुमा पुग्दा अनुभव गर्छ— ऊ र हाटबजारमा बिज्ञापन गर्दै कराउनेमा फरक छैन, छ भने दुईमा एउटा कोठाभित्र कराउँछ अर्को बीच बजारमा ।
बूढो शरीरमा कराउँदा रगतको सञ्चार भएर हो कि ऊ आफूलाई तन्नेरी अनुभव गर्न पुग्छ । ऊ फेरि आफ्नो बिद्यार्थीजीवनलाई सम्झन पुग्छ, बिद्यार्थीजीवनका उसका सहपाठीहरू कोही मन्त्री भए, काही डाक्टर, प्रशासकीय हाकिम, ऊ भने अझै बिद्यार्थीहरूकै माझ बिद्यार्थीजस्तै दुःखी छ । उसले पढाएको बिद्यार्थीहरूसमेत हाकिम भएका छन्, कैयौं तले अग्ला घरहरूको मालिक भइसकेका छन् तर उसको भने उही अवस्था छ ।
आज उसलाई बिद्यार्थीजीवनका उसका आकाङ्क्षाहरूको सम्झना आउँछ— कति अकासिएका उसका आकाङ्क्षाहरू थिए । मुटु च्वास्स दुख्छ तर अब त मुटुको रोग भइसकेको उसलाई मुटु दुख्नु साधारणझैँ लाग्छ । झ्यालबाट ऊ बाहिर हेर्छ, आकाश धुम्मिएको छ— पानी पर्ने सम्भावना छ ।
आफ्नो सम्पूर्ण बुद्धि, तर्कशक्ति लगाएर ऊ आफ्नो विषयवस्तुलाई स्पष्ट पार्ने कोसिस गर्छ । यदि उसले त्यो विषयवस्तुलाई बुझाउन सकेन भने बिद्यार्थीहरूले फेरि कहिल्यै बुझ्न सक्नेछैनन् वा बुझ्ने समय पाउनेछैनन् । श्रेणीका सम्पूर्ण बिद्याथीहरूको भविष्य उसको परिश्रममा भर पर्छ, ऊ उनीहरूको भविष्य निर्माण गरिरहेको छ, ज्ञानको बाटोतिर तिनीहरूलाई बढाएर । उसले बिद्यार्थीहरूलाई बुझाउन सक्नुमा नै उसले बुझेको सार छ, अन्यथा उसले बुझेको कुनै प्रयोजन छैन— उसलाई यो राम्ररी थाहा छ । ऊ कराउदै जान्छ, उसको घाँटीका नसाहरूसमेत फुल्दै जान्छन् ।
घन्टी बज्छ । सधैंझैँ चक र हाजिरकापी हातमा चयापेर ऊ श्रेणीबाट बाहिर निस्कन्छ । उसलाई अनुभव हुन थाल्छ, उसको घाँटी सुकिरहेको छ— पानी खान्छ । ऊ आफ्ना पुराना केही किताबहरू च्यापेर घरतिर छिटोछिटो लाग्छ । पानी पर्ने सम्भावना छ तसर्थ सब मानिसहरू छिटोछिटो हिँडिरहेका हुन्छन् । तर जब उसलाई देख्छन्, सडकमा मानिसहरू मुसुमुसु हाँसिरहेका हुन्छन् । ऊ आफ्नो शरीर हेर्छ, केही खराबी त छैन ? कोट जुत्ताभरि चकको घुलैधुलो छ, टकटकाउँट, सितिमिति कहाँ चकको धुलो झर्ने हो र ! ऊ सम्झन्छ फ्रक, पेन्ट र औषधी, गोजी छाम्छ रित्तो छ, उसले रित्तै फर्कनुपर्ने हो, रित्तै फर्कन्छ ।
उसलाई लाग्छ अझै मानिसहरू उसलाई हेरेर हाँसिरहेका हुन्छन्— मानौं ब्लाकबोर्डमा रङ्गीचङ्गी चकले लेखिएको ऊ एउटा हाँसो उठ्दो कार्टुन हो वा ऊ सिङ्गो ब्लाकबोर्ड हो जसमाथि थुप्रै हाँसो उठ्ने ब्यङ्गचित्र कोरिएको छ, जसळाई देख्दा जो पनि हाँस्छ, ऊ ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर....
मानिसहरूको कठोर आँखाबाट लुक्न ऊ अझ छिटोछिटो लम्कन्छ ।
स्पन्दन, अङ्क १, वर्ष १ (२०३४)मा पहिलोपल्ट प्रकाशित
सरण राईको कथा हेर्न -- http://kathaasansaar.blogspot.com/
ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर
सरण राई
लेख्नु, मेट्नु, चकको धुलोले पुरिनु । ब्लाकबोर्डमा लेख्दालेख्दै औँलाहरू चक भइसक्छ । हिउँ परेझैँ चकको धुलो कपालमा खस्तै जान्छ । चैतको हुरीले उडाएको धुलोझैँ चेहरामा चक टाँसिदै जान्छ । चकको धुलोले पुरिएको चेहराभित्र एक जोर आँखा श्रेणीको चारैतिर घुम्छन्, फेरि ब्लाकबोर्डमा रोकिन्छन् । लेखिएका अक्षरहरू मेटिन्छन्, एक हातमा डस्टर अर्को हातमा चक, ऊ कराइरहेको हुन्छ, अझ ठूलो स्वरमा, ठूलो स्वरमा कराइरहेको हुन्छ ।
यो संसार हो, सानो संसार प्रत्येक हरेकको हुन्छ । यो संसारलमई मधुर, रमणीय र भव्य बनाउने प्रत्येकको कल्पना हुन्छ । हिउँ पग्लिदै जान्छ तर हिमालमा हिउँ खाली नभएझैँ जीवन कल्पनाशून्य हुन सक्दैन । हिउँले पग्लेर पानी हुनै पर्छ । जीवनको सुन्दरता सम्झना हो, सम्झना सधैं बाँचिरहेको हुन्छ । त्यो मानिस सबैभन्दा ठूलो मानिस हो, जसलाई धेरै मानिसहरू सम्झन्छन् ।
ब्लाकबोर्डभरि लेखिएका सुन्दर अक्षरहरू मेटिन्छन् । कसले कल्पना गर्न सक्छ— केहीबेरअघि त्यहाँ सुन्दर अक्षरहरू थिए । चक पनि जीवनजस्तै हो, सिङ्गो चक चेतनामा जीवित अर्थलाई यथार्थमा सजीवता दिन ब्लाकबोर्डमा घस्रिदाघस्रिदै छोटो हुन्छ । ज्यादै छोटो भएर लेख्न अप्ठ्यारो भएको टुक्रालाई मायालाग्दो दृष्टिले हेर्छ, मानौं त्यो धीत नमरीकनै फ्याँक्नुपरेको चुरोटको ठुटो हो । ऊ चकको टुक्रालाई फ्याँक्छ तर उसलाई लाग्छ ऊ आफै पनि त्यो चकको टुक्राझैँ फ्याँकिएको छ ।
चक र उसले आफ्नै जीवनको तुलना गर्न खोज्छ— केही समानताहरू भएको महसुस गर्छ । चक जुन उद्देश्यको निम्ति सृष्टि गरिएको हो, त्यो पूरा भइसकेको छ तर उसको सृष्टि कुन उद्देश्यको निम्ति गरिएको हो, ऊ ठम्याउन सक्दैन । भविष्य, केवल सिङ्गो भविष्यप्रति आस्थावान् बिद्यार्थीहरूको चेहराहरूमा ऊ आफ्नो सृष्टिको छाया हेर्न खोज्दछ । ऊ ब्लाकबोर्डमा उसैले लेखेको रेखाचित्र हेर्छ, ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर— ऊ ठम्याउन सक्तैन केका निम्ति उसको अन्त भइरहेको छ ?
कोठा, बिद्यार्थीहरू, झ्यालबाट बाहिर देखिने हरिया चउर, रुखहरू उसले बिनाउद्देश्य आफ्नै विचारमा तल्लीन भएर हेरिदिन्छ । बगैचामा माली लगनसित फूलका बोटहरूलाई स्याहारिरहेको छ, गोडिरहेको छ । फूल सबैलाई प्यारो छ, तर फूलसित गाँसिएको गरिब मालीको श्रम र पसिना फूलको सौन्दर्यले ढाकिदिएको हुन्छ अनि फूलको बास्नामा मालीको पसिनाको गन्धआयो भने मानिसहरूलाई फूल राम्रो लाग्दो होला ? श्रेणीको एक छेउमा बिद्यार्थीहरूको खासखुस कुराकानी गराइले उसलाई श्रेणीको यथार्थमा ल्याएर उभ्याइदिन्छ । श्रेणी उसको संसार हो, अझ उपयुक्त भाषामा उसको युद्धभूमि, उसका हतियार चक, डस्टर, ब्लाकबोर्ड र आवाज । बिद्यार्थीहरूको अज्ञानता उसको दुस्मन, बिद्यार्थीहरूलाई बुझाउन सक्नु उसको विजय । ऊ फेरि पढाउन थाल्छ, पढाउन लाग्दा उसलाई अनुभव हुन्छ— ऊ नेता हो, हजारौँ मानिसहरूलाई आफ्नो विचारधारामा हिडाउने प्रयत्नमा भाषण दिइरहेछ, पिता हो आफ्ना छोराछोरीलाई ज्ञानका अर्तिहरू दिइरहेछ, अभिनेता हो, रङ्गमञ्चमा उभिएको छ । पूर्णताको अनुभव उसलाई त्यसबेला हुन्छ जुनबेला ऊ श्रेणीमा उभिएको हुन्छ ।
उसको हातमा चक र डस्टर हुन्छ, पछाडि ब्लाकबोर्ड र अगाडि ध्यानपूर्वक सुनिरहेका बिद्यार्थीहरू, ऊ पीडापूर्ण, अभावग्रस्त यथार्थ संसारभन्दा हजारौँ कोस टाढा हुन्छ ।
“मलाई सरलाको जस्तै फ्रक ल, बुबा ।”
“मलाई नीलो प्यान्ट ।”
“त्यो डाक्टरले लेखिदिएको औषधी ल्याउन नबिर्सनुहोला नि ।”
फ्रक, प्यान्ट, औषधि, अनन्त आवश्यकताहरू । सीमित र निश्चित तलब, भौतिकवादी विश्वमा हरेक चीजलाई ठोस रूप दिन सक्नुपर्ने । आफ्नो जहानपरिवारलाई माया गर्दछ, त्यो मायालाई फ्रक, प्यान्टमा परिणत गर्न सक्नुपर्ने । घर फर्कदा रोगी श्रीमती खोक्दैखोक्दै सुतिरहेकी, औषधी नदेख्दा चिया पाक्ने कुरै उठेन, सुर्ती तमाखु ल्याएदिएन भनेर बूढो बाबु उस्तै ठुस्किएको, केटाकेटीको कुरै गर्नु परेन । पढाउनेको छोरो पढ्नै नसक्ने हो कि ? बुझेर पनि बुझ्पचाउनुपर्ने, जानेर पनि नजान्नुपर्नेछ उसको यथार्थ संसार ।
ब्लाकबोर्डमा लेखेको रेखाचित्र डस्टरले मेट्छ । ऊ फेरि ब्लाकबोर्डमा लेख्न सक्छ अनि मेट्न सक्छ तर आफ्नो निधारमा लेखिएको भाग्यलाई मेट्न सक्दैन । श्रेणीमा चारैतिर प्रत्येक बिद्यार्थीहरूलाई सरसरती हेर्छ— मानौं ऊ त्यहाँ हराएको आफ्नो अस्तित्व खोजिरहेछ । कोही बिद्यार्थी नोट टिप्न तल्लीन छन् भने कोही झ्यालबाट बाहिर ओहोरदोहोर गरिरहेका युवतीहरू हेर्नमा । ऊ सबैको ध्यानलाई अझ बढी आकर्षण गर्न अझ साह्रो कराउँछ, कराउने बानी भइसकेको छ, भटभटाउनु र बरबराउनु । ऊ बौलाहाझैँ बरबराइरहेको छ । झरनाझैँ ऊ आफैले बोलेको आफै बुझ्न सक्तैन कि झैँ गरेर । हाँसोको लहर फुट्छ सम्पूर्ण श्रेणीभरि, उसले आफूलाई जोकर अनुभव गर्छ । सतर्क हुन्छ— ऊ साँच्चै बौलाहा त रहेको छैन । ऊ आफ्नो विषयवस्तुलाई स्पष्ट पार्न उदाहरणहरू दिदै जान्छ, भन्दै जान्छ, कराउदै जान्छ । ऊ आफ्नो आवाजको उच्चतम बिन्दुमा पुग्दा अनुभव गर्छ— ऊ र हाटबजारमा बिज्ञापन गर्दै कराउनेमा फरक छैन, छ भने दुईमा एउटा कोठाभित्र कराउँछ अर्को बीच बजारमा ।
बूढो शरीरमा कराउँदा रगतको सञ्चार भएर हो कि ऊ आफूलाई तन्नेरी अनुभव गर्न पुग्छ । ऊ फेरि आफ्नो बिद्यार्थीजीवनलाई सम्झन पुग्छ, बिद्यार्थीजीवनका उसका सहपाठीहरू कोही मन्त्री भए, काही डाक्टर, प्रशासकीय हाकिम, ऊ भने अझै बिद्यार्थीहरूकै माझ बिद्यार्थीजस्तै दुःखी छ । उसले पढाएको बिद्यार्थीहरूसमेत हाकिम भएका छन्, कैयौं तले अग्ला घरहरूको मालिक भइसकेका छन् तर उसको भने उही अवस्था छ ।
आज उसलाई बिद्यार्थीजीवनका उसका आकाङ्क्षाहरूको सम्झना आउँछ— कति अकासिएका उसका आकाङ्क्षाहरू थिए । मुटु च्वास्स दुख्छ तर अब त मुटुको रोग भइसकेको उसलाई मुटु दुख्नु साधारणझैँ लाग्छ । झ्यालबाट ऊ बाहिर हेर्छ, आकाश धुम्मिएको छ— पानी पर्ने सम्भावना छ ।
आफ्नो सम्पूर्ण बुद्धि, तर्कशक्ति लगाएर ऊ आफ्नो विषयवस्तुलाई स्पष्ट पार्ने कोसिस गर्छ । यदि उसले त्यो विषयवस्तुलाई बुझाउन सकेन भने बिद्यार्थीहरूले फेरि कहिल्यै बुझ्न सक्नेछैनन् वा बुझ्ने समय पाउनेछैनन् । श्रेणीका सम्पूर्ण बिद्याथीहरूको भविष्य उसको परिश्रममा भर पर्छ, ऊ उनीहरूको भविष्य निर्माण गरिरहेको छ, ज्ञानको बाटोतिर तिनीहरूलाई बढाएर । उसले बिद्यार्थीहरूलाई बुझाउन सक्नुमा नै उसले बुझेको सार छ, अन्यथा उसले बुझेको कुनै प्रयोजन छैन— उसलाई यो राम्ररी थाहा छ । ऊ कराउदै जान्छ, उसको घाँटीका नसाहरूसमेत फुल्दै जान्छन् ।
घन्टी बज्छ । सधैंझैँ चक र हाजिरकापी हातमा चयापेर ऊ श्रेणीबाट बाहिर निस्कन्छ । उसलाई अनुभव हुन थाल्छ, उसको घाँटी सुकिरहेको छ— पानी खान्छ । ऊ आफ्ना पुराना केही किताबहरू च्यापेर घरतिर छिटोछिटो लाग्छ । पानी पर्ने सम्भावना छ तसर्थ सब मानिसहरू छिटोछिटो हिँडिरहेका हुन्छन् । तर जब उसलाई देख्छन्, सडकमा मानिसहरू मुसुमुसु हाँसिरहेका हुन्छन् । ऊ आफ्नो शरीर हेर्छ, केही खराबी त छैन ? कोट जुत्ताभरि चकको घुलैधुलो छ, टकटकाउँट, सितिमिति कहाँ चकको धुलो झर्ने हो र ! ऊ सम्झन्छ फ्रक, पेन्ट र औषधी, गोजी छाम्छ रित्तो छ, उसले रित्तै फर्कनुपर्ने हो, रित्तै फर्कन्छ ।
उसलाई लाग्छ अझै मानिसहरू उसलाई हेरेर हाँसिरहेका हुन्छन्— मानौं ब्लाकबोर्डमा रङ्गीचङ्गी चकले लेखिएको ऊ एउटा हाँसो उठ्दो कार्टुन हो वा ऊ सिङ्गो ब्लाकबोर्ड हो जसमाथि थुप्रै हाँसो उठ्ने ब्यङ्गचित्र कोरिएको छ, जसळाई देख्दा जो पनि हाँस्छ, ऊ ब्लाकबोर्ड, चक र डस्टर....
मानिसहरूको कठोर आँखाबाट लुक्न ऊ अझ छिटोछिटो लम्कन्छ ।
स्पन्दन, अङ्क १, वर्ष १ (२०३४)मा पहिलोपल्ट प्रकाशित
सरण राईको कथा हेर्न -- http://kathaasansaar.blogspot.com/
Saturday, January 7, 2012
हेछाकुप्पा
(किरात लोककथा)
हेछाकुप्पा
प्रस्तुति – सरण राई
टुहुरो हेछाकुप्पालाई दिदीहरू तायामा र खियामाले हुर्काउन थाले । आमा बाबु नभएको उनीहरूलाई देखेर चाक्लुङ्धिमा राक्षसनीले उनीहरूको खेतबारी र भकारीको सबै अन्न भण्डार खाएर सकिदिई । उनीहरू भोकभोकै रहन थाले ।
जङ्गलबाट खोक्ली साक्की र गिठ्ठा भ्याकुर ल्याएर खुवाई भाईलाई तायामा र खियामाले हुर्काइ रहेका थिए । त्यो थाहा पाएर चाक्लुङ्धिमाले खोक्ली साक्कीलाई पाताल भसाई । गिठ्ठा भ्याकुरमा खक्पा छर्केर खान नहुने तीतो बनाई । त्यसपछि दिदीहरूले ऐसेलुको रस ल्याएर भाईलाई दिन थाले तर त्यसले भाई बाँच्न नसक्ने भयो ।
दिदीहरू बुचुकुलकुमा लोहोरो उसिनी राखेर खानेकुरा खोज्न ठाढा गए । हेछाकुप्पा खाने कुरा पाक्दै छ भन्ने सम्झदै र लोहोरोलाई छाम्दै निकै समय पर्खेर बस्यो । जति पर्खदा पनि नपाकेको देखेर ऊ निराश भएर भोकले लड्यो । लड्दा तातो पानी उसको जीउमा प¥यो । भोक, निराश र तातो पानीले ऊ मरेझै बेहोश भयो ।
दिनभर तायामा र खियामाले जङ्गलमा खानेकुरा खोज्दा खोज्दा केही पाएनन् । बल्ल बल्ल बनकेरा भेट्टाएका थिए । बेलुका उनीहरूले भाई हेछाकुप्पा मरेको पाए र ज्यादै दुःखी भए ।
तायामा र खियामाले हेछाकुप्पालाई बाहु र केराको पातमाथि राखेर चिहानमा राखे । भाईको शरिरछेउ कर्द र एक कोसा केरा राखि दिए । उनीहरूले भाईको नाममा एक एकवटा फूल रोपेर छुट्टिने सल्लाह गरे ।
दिदी बहिनी आफूले रोपेको फूल बेलामौका हेर्न आउने र त्यसैबाट आफ्नो अवस्था थाहा पाउने सल्लाह गरि रुन थाले । तायामाको आँखाबाट बगेको आँसुले रावाखोला र खियामाको आँखाबाट बगेको आँसुले तावाखोला बन्यो रे । उनीहरूले नेवालाककला डाँडामा पुगेर चरा बनी उडेर जाने सल्लाह गरे ।
तायामा डाँडाको टुप्पामा पहिले पुगेर धेरै दिन पर्खदा पनि बहिनी खियामा आइ पुगिनन् । केही भयो कि भन्ने शङ्का गरेर तायामा भाईको चिहानसम्म खोज्दै पुगिन् । चिहानमा खियामाले रोपेको फूल ओइलाएको देखेर तायामालाई केही नराम्रो भएको शङ्का लाग्यो र बहिनीलाई बाटो, जङ्गल सबतिर खोज्न थालिन् ।
“ए रुख ! खियामा कहाँ छिन् ?” रुखले थाहा नभएको कुरा बतायो । ढुङ्गालाई सोध्दा ढुङ्गा बोलेन । जङ्गलमा होङ्ग्रायोलाई भेटेर तायामाले सोधिन्— “ए होङ्ग्रायो, खियामा कहाँ छे ?’’
होङ्ग्रायो केही बोलेन । तायामाले जिद्दी गरेर सोद्धा होङ्ग्रायो हाँस्यो । हाँस्दा होङ्ग्रायोको मुखभित्र खियामाको केश तायामाले देख्यो । केर्दाकेर्दा होङ्ग्रायोले खियामालाई मारेर खाएको स्विका¥यो ।
“त्यसो भए बहिनीको हाडहरू कहाँ छ ?” भनेर तायामाले सोद्धा रुखको टोडका देखायो । तायामाले बहिनीको हाडखोरहरू जम्मा गरेर लगिन् । नेवालककला डाँडामा पुगेपछि हाडखोरलाई तेलले भिजाइन् र खरानीपानीसँग बाँसको ढुङ्ग्रोमा राखि दिइन् । बहिनीको हाडखोर राखेपछि मुन्धुम र रसिया गाउँदै गाउँदै तायामाले तान बुन्न थालिन् । तानमा बहिनी खियामाको अनुहारको बुट्टा झिक्न थालिन् । जति जति अनुहारको बुट्टा तानमा बनिन्थ्यो, उता खियामाको अनुहार र शरिर हाडखोरमा त्यसै गरी बन्न लाग्यो । तायामाले केही दिनमा तानमा खियामाको अनुहार र शरिर बुनिसक्दा होङ्ग्रायोले खाएको खियामा बिउतिन् ।
त्यसपछि तायामा र खियामाले भाईको सम्झना गर्दै मुन्धुम र रिसिया गाउन थाले । एकोहोरो गाउँदा गाउँदै उनीहरू चरा बने । चरा बनेकी तायामा उत्तर लागिन् र हिमालछेउ युच्छुबुङ फूल भएर फुल्न थालिन् । बहिनी खियामा दक्षिणतिर मधेश पुगेर गोआबुङ बनेर फुल्न थालिन् । यसरी तायामा र खियामा मानिस नभएर कहिले चरा कहिले फूल भएर फुल्न थाले । भनिन्छ, असोज महिनातिर लाम्कुचेप्पा झरी परेको बेला युच्छुबुङ फूल मधेश झर्छिन् । युच्छुबुङ फूल र गोआबुङ फूलहरू विगत र भाई हेछाकुप्पाको सम्झना गरेर धेरै धेरै रुन्छन् रे । युच्छुबुङ र गोआबुङको मिलन हुने बेलामा रावाखोला र तावाखोलामा पनि अन्तिम भेल बग्छ रे ।
तायामा र खियामा नेवालाककला डाँडा गए पछि हेछाकुप्पा चिहानबाट बौरियो । बौरिदा एक कोसा केरा र कर्द बाहेक अन्य केही पाएन । उसलाई भोक लागेको थियो । ऊ चिहानबाट उठेर केरा र कर्द लिएर निस्कियो । बाहिर निस्किए पछि केरालाई कर्द देखाउदै भन्यो— “ए केरा ! बोट हुन्छस् कि यही कर्दले काटौ ?”
हेछाकुप्पाको कुरा सुने पछि केराको कोसा केराको बोट भयो । आफ्नो कुरा मान्ने रहेछ भन्ने लागे पछि उसले फेरि भन्यो— “ए केराको बोट, छिटो पसा, नत्र यही कर्दले छिनाइ दिउला ।”
छिनभरमै केराको बोट पसायो । केराको बोटमा चढेर हेछाकुप्पाले भन्यो— “ए पसाको केरा, छिटो पाक् नत्र यही कर्दले छिनाइ दिउला ।” पसाको केरा तत्कालै पाक्यो । ऊ खुट्टा हल्लाइहल्लाइ केरा खान थाल्यो । जति खाए पनि केरा पसाएको पसाएकै गर्न थाल्यो । हेछाकुप्पा केरा खाइरहेको बेला चाक्लुङधिमा आइपुगी ।
“ए हेछाकुप्पा, मलाई पनि केरा देऊ न ।” उसले केरा टिपेर चाक्लुङधिमालाइृ दियो । यही मौका पारेर चाक्लुङधिमाले हेछाकुप्पालाई हात समाती तानी झा¥यो र थुन्सेमा राखेर घरतिर लाग्यो । बाटोमा थुन्से बिसाएर चाक्लुङधिमा दिशा गर्न गई । यही मौकामा हेछाकुप्पा थुन्सेमा ढुङ्गा राखि भाग्यो । घर पुगेर थुन्से हेर्दा ढुङ्गा मात्र देखेर चाक्लुङधिमा फेरि केराको बोट भएको ठाउँ पुगी । त्यहाँ हेछाकुप्पा खुट्टा हल्लाईहल्लाई केरा खाइरहेको थियो ।
“ए बाबु मलाई पनि केरा देऊ न ।” चाक्लुङधिमाको कुरा सुनेपछि हेछाकुप्पाले भन्यो— “तँ राक्षसनीलाई दिन्नँ ।”
“त्यसो नभन न । म भोकले मर्न आँटे ।” चाक्लुङधिमाले आँसु खसाई । केटाकेटीको मन न हो, पग्ल्यो र एक कोसा केरा भुँइमा फ्याकि दियो । चाक्लुङधिमाले भुँइमा झरेको केरा खान मानिन ।
“हेर बाबु, भुँइमा झरेको खाने कुरा म कहिल्यै खान्नँ । हातैले देऊ न ।”
“निकै बाठी हुन खोज्छेस् । फेरि समातेर लैजाउला भन्दी होस् ।” हेछाकुप्पाको कुरा सुनेपछि चाकलुङधिमाले भनी—“तिमीलाई त्यस्तो लाग्छ भने खुट्टाले नै देऊ न ।” हेछाकुप्पाले खुट्टामा केरा राखेर दिदा चाकलुङधिमाले समातेर उसलाई घर पु¥यायो । घरमा छोरीलाई बोलाएर भनी— “ए श्रीथुङमा, मीठो शिकार ल्याएको छु । पकुवा बनाउनु । म तेरा मामाहरूलाई बोलाएर ल्याउछु ।” चाकलुङधिमा माइतीघरतिर लागी ।
श्रीथुङमाले खडकुलोमा पानी उमाल्न थाली । खुकुरी ल्याएर हेछाकुप्पालाई थुन्सेबाट निकाली मार्न लाग्दा हेछाकुप्पाको घुङरिएको केश देखेर सोधी— “ए केटा, कसरी तेरो यति राम्रो केश भयो हँ ।” हेछाकुप्पाले आपूm उम्कने यही मौका हो भन्ने सोचेर भन्यो— “ उम्लिएको तेल टाउकोमा खन्याउनु पर्छ । यस्तो भइहाल्छ नि ।”
दुवैले मिलेर तेल उमाले । श्रीथुङमा पिरामा बसी । भकभक उम्लिएको तेल हेछाकुप्पाले श्रीथुङमाको तालुमा खनाइ दियो । श्रीथुङमा तत्कालै मरी ।
हेछाकुप्पाले श्रीथुङमाको कपडा ओड्यो । श्रीथुङमाको लाश टुक्रा टुक्रा पारेर मासु पकायो । चाकलुङधिमा माइतीहरूलाई लिएर आइपुगी । उसले श्रीथुङमालाई बोलायो । तलामाथिबाट हेछाकुप्पा श्रीथुङमाकोजस्तो स्वर बनाएर बोल्यो ।
चाकलुङधिमा ढोकाछेउको डुँडको रगत पिएर मात्यो । माइतीहरूलाई मासु खान दियो । माइतीहरूपनि मासुले मात्न थाले । केही बेरपछि माइतीहरू आफ्ना घर गए । चाकलुङधिमा भने मातेर सुत्यो । यही मौकामा बदला लिन प¥यो भन्ने सोचेर हेछाकुप्पा केश कोर्ने थाँक्रो, कोदोको पिठो र अण्डा गोजीमा राखेर चाकलुङधिमाको आँखामा खोटो लगाई घरको धुरीमा चढ्यो र कराईकराई भन्न थाल्यो— “छाओ सा चाकाबा (छोरीको मासु खाने ), छाओ सा चाकाबा ।”
यो सुनेर चाकलुङधिमालाई छोरीको मासु खाएको शङ्का लाग्यो र आँखा खोल्न खोज्यो । आँखा खोलिएन । उसले कोङबीले आँखा ताछी, आँखा खोलियो तर दुवै आँखाबाट रगत बग्न थाल्यो । चाकलुङधिमालाई रिस उठ्यो र हेछाकुप्पालाई खान धुरी चढी । हेछाकुप्पा उसलाई जिस्काउदै हाम फाल्यो र भाग्यो । चाकलुङधिमा लखेट्न थाली ।
हेछाकुप्पालाई चाकलुङधिमाले भेट्न भेट्न आटेको बेला केश कोर्ने थाँक्रो उसले फ्याकि दियो । थाँक्रो घनघोर जङ्गल भयो । यही मौकामा हेछाकुप्पा धेरै पर पुग्यो । हेछाकुप्पा भागेको भागै गर्न थाल्यो । चाकलुङधिमा खेदेको खेदै गर्न थाली । धेरै दिनपछि चाकलुङधिमाले भेट्न भेट्न आँटी । हेछाकुप्पाले कोदोका पीठो फ्याकि दियो । कोदोका पीठो सुस्सु कुहिरो भयो । हुस्सु कुहिरोभित्र चाकलुङधिमा अलमलिइ रही । हेछाकुप्पा भागेर टाढा पुग्यो । चाकलुङधिमालाई त्यो सुस्सु कुहिरो छिचोल्न सात रात सात दिन लाग्यो ।
सात दिन पछि चाकलुङधिमा हेछाकुप्पा भए ठाउँ आइपुगी । हेछाकुप्पा भाग्न थाल्यो । हेछाकुप्पा भागेको भागै गर्न थाल्यो । चाकलुङधिमा खेदेको खेदै गर्न थाली । फेरि पनि भेट्न भेट्न आँटी । यही समयमा हेछाकुप्पाले अण्डा गोजीबाट निकालेर चाकलुङधिमापट्टि फर्काएर फुटायो । फुटेको अण्डाबाट सुनकोशी बन्यो । अब हेछाकुप्पा सुनकोशी पारि, चाकलुङधिमा सुनकोशी वारि भए । पारिबाट हेछाकुप्पाले जिस्काउदै भन्यो—“छाओ सा चाकाबा, छाओ सा चाकाबा ।”
रिसको झोकमा चाकलुङधिमाले ग्वाम्ल्याङ्ग सुनकोशीमा हाम फाली । सुनकोशीले उसलाई बगाएर लग्यो । हेछाकुप्पाले बल्ल सन्चोको स्वास फे¥यो ।
चाकलुङधिमालाई बगाएपछि हेछाकुप्पा बाटो खोज्दै खोज्दै आफ्नो घर गयो । घरमा कोही थिएन । ऊ अब एक्लै बस्न थाल्यो । कहिले माछा मार्न कहिले शिकार खेल्न जान्थ्यो । मारेर ल्याएको माछा शिकार एक्लै खान्थ्यो ।
एक दिन हेछाकुप्पा माछा मार्न जाल लिएर खोला गयो । उसले खोलामा जति पल्ट जाल हान्दा पनि एउटा चिल्लो ढुङ्गा मात्र पथ्र्याै । जीत पल्ट हान्दा पनि एउटै माछा नपर्नु र खाली उही एउटै ढुङ्गा मात्र पर्नुले हेछाकुप्पा छक्क प¥यो । जति पल्ट फ्याकि दिए पनि उही ढुङ्गा परेपछि त्यस ढुङ्गालाई फुर्लुङ्गमा राखेर घर ल्यायो र चुल्लाको माथिल्लो भारमा राख्यो ।
अघिल्लो दिन माछा नपरेकोले भोलिपल्ट हेछाकुप्पा शिकार खेल्न गयो । शिकार मारेर घर आउँदा भातभान्सा सबै ठीक पारेर राखेको पायो । हेछाकुप्पालाई अचम्म लाग्यो । उसले सम्झ्यो कोही आएर तयार पारि दिएको होला । तर दिनदिनै हेछाकुप्पा शिकार खेलेर वा माछा मारेर आउँदा उसको घरधन्दा सबै ठीकठाक हुन्थ्यो । घरमा यस्तो पाएपछि उसले सोध्यो— “यसरी मेरो घरमा काम गर्ने को हो ?”
कोठेबारीमा जङ्गलबाट आएको बादरनी बुढीले यो सुनेर बसीबसी खान पाइने आशामा जवाफ दिइृ— “मैले हजुर ।”
हेछाकुप्पाले बादरनीलाई घरमा बस्ने अनुमति दियो । हेछाकुप्पा सधै झैँ जङ्गल र खोला जान थाल्यो । घरमा बसेकी बादरनीले कोठेबारीमा बसेर घरभित्र कसले घरधन्दा गर्दो रहेछ भन्ने चियो गर्न थाली । यसरी चियो गर्दा उसले भारबाट ढुङ्गा खसेको देखी । केही छिनमा त्यो ढुङ्गाबाट उसै उसै राम्री केटी बनेको र त्यस केटीले घरको सबै धन्दाहरू एकै छिनमा सिध्दाई फेरि उही ढुङ्गा भई भारमाथि गएको देखी ।
बेलुका हेछाकुप्पा घर आएपछि बादरनीले सबै कुरा भनी । अब हेछाकुप्पाले बादरनीलाई सोध्यो— “उसो भए उपाय बताऊ , अब कसरी उसलाई पक्रने ?”
“भोलि शिकार खेल्न गएजस्तो गरी मान्द्रोले बेरिएर कुनामा लुक्नुहोस । म सदाजस्तै कोठेबारी जान्छु । त्यही बेला ढुङ्गा खसेर केटी बन्छे र भान्साको काम गर्न थाल्छे । यसै बेला पछाडिबाट पक्रनुहोस् ।” बादरनी बुढीको कुरा हेछाकुप्पालाई मन प¥यो ।
भोलि हेछाकुप्पा शिकार खेल्न गएजस्तो गरेर मान्द्रोले बेरिएर कुनामा लुक्यो । बादरनी कोठेबारी चर्न गई । यही मौकामा भारबाट ढुङ्गा झ¥यो । केही बेरमै ढुङ्गाबाट केटी बन्यो र सदाझै काम गर्न थाली । यही मौकामा हेछाकुप्पालले केटीको कम्बरमा पछाडिबाट पक्रियो । यसरी पक्रिदा केटी झस्कि र भन्न थाली— “लेवा खासाङ्गने (छोड्नुहोस् ) ।”
हेछाकुप्पा केटीलाई हेरेको हेरै भयो । केटी असाध्य राम्री थिई । उसले केटीलाई छोड्दै छोडेन । केटी एकोहोरो भन्दै थिई— “लेवा खासाङ्गने ।”
“तिमी को हौ ?”
“म रिनाह्वा ह‘ु । छोड्नुहोस् भन्या । मेरो कम्बर दुखिरहेछ । तपाई‘ले जालबाट निकाल्दै फाल्नु भएकोले मेरो सबै जीउ दुखेको दुख्यै छ ।” त्यसपछि प्रेमपूर्वक रिनाह्वालाई छोडि दियो । हेछाकुप्पाले छोएको हु‘दा रिनाह्वा फेरि ढुङ्गा हुन सकिन ।
हेछाकुप्पाले रिनाह्वालाई मन परायो भने रिनाह्वाले पनि हेछाकुप्पालाई मन पराई । दुवैले मन परापर गरेको थाहा पाएपछि बादरनीले घरजम गर्ने सल्लाह दिई । दुवै स‘गस‘गै बस्न थाले । रहदा बस्दा रिनाह्वाले छोरा पाई ।
हेछाकुप्पाले अर्को घर बनाउने विचार ग¥यो । हेछाकुप्पाले जग बनाउन थाल्यो र रिनाह्वालाई मूल थाम काट्न पठायो । रिनाह्वाले कस्तो खॉबो ल्याउने भनेर सोधिन् । हेछाकुप्पाले माछाको वा चिबेको पुच्छरजस्तो ल्याउनु भन्यो ।
रिनाह्वाले खॉबो ल्याइन् । हेछाकुप्पाले घरको जग तयार पारी सिद्धायो । खॉबो राख्ने दुलोमा खॉबो गाड्दा दुलोभित्र पस्दै पसेन । यसो किन भयो भनेर हेर्दा दुलोभित्र आफ्नो छोरा पसेर मरिसकेको रहेछ ।
हेछाकुप्पा र रिनाह्वालाई पीर प¥यो । उनीहरूले अपसगुन किन भयो भन्नेबारे मामालाई सोध्ने निधो गरे । रिनाह्वाको सल्लाह अनुसार हेछाकुप्पा कुखुराको भाले चढेर मावली गयो ।
हेछाकुप्पा मावली घर पुग्दा सुनकोशीले बगाएको चाकलुङधिमा नोकर्नी भएर काम गरिरहेकी रहिछ । उसले मामाहरूलाई चाकलुङधिमा राक्षसनी भएको कुरा बतायो । मामाहरूले उसलाई खाजाको पोको दिएर घरबाट निकालिदिए ।
चाकलुङधिमा रु‘दैरु‘दै गई । बाटामा उसलाई भोक लाग्यो । उसले खाजा पोकोबाट निकाली । खाजाबाट एकाएक बाघ, भालु, सिंहजस्ता जनावरहरू निस्किए र चाकलुङधिमालाई खाइ मा¥यो । चाकलुङधिमाको भुइ‘मा झरेको रगतबाट भुसुना, लामखुट्टे, उपियॉ, जुकाजस्ता किराहरू बने । यसभन्दा अगाडि यस्ता किराहरू थिएनन् । राक्षसनीको रगतबाट बनेको हु‘दा नै यी किराहरूले मानिसको रगत खान थालेका हुन् भनिन्छ ।
हेछाकुप्पाले मामाहरूलाई आफ्नो छोरा मरेको कुरा सुनायो । मामाहरूले विवाहको विधि नपु¥याई छोरा जन्मिएको हु‘दा त्यसो भएको हो । त्यसैले पहिला विधिपूर्वक विवाह गर्नू भनी सल्लाह दिए ।
मामाहरूबाट यो सल्लाह पाएपछि हेछाकुप्पाले घर फर्किने विचार ग¥यो । फर्कन लाग्दा उसलाई मामाहरूले खाजाको पोका दिए । ऊ कुखुराको भाले चढेर घर फर्कियो । बाटामा खाजा खान उसले पोका खोल्यो । त्यहॉ खाजाको ठाउ‘मा अपार धनसम्पत्ति थियो । त्यो धनसम्पत्ति लिएर हेछाकुप्पा घर फर्कियो ।
हेछाकुप्पाले सबैकुरा रिनाह्वालाई बतायो । त्यसपछि मामाहरूको सल्लाह अनुसार उनीहरूको विवाह हुने भयो । भनिन्छ, त्यसै समयदेखि किरातहरूको विवाहमा मावलीहरूको सरसहयोगको भुमिका हुन थालेको हो रे ।
हेछाकुप्पाले दिदीहरू तायामा र खियामालाई पनि सम्झियो । उनीहरू अवश्य जिउ‘दै हुनुपर्छ भन्ने लागेर हेछाकुप्पाले लोलोवेङमालाई चारैतिर खबर गर्न पठायो । तर लोलोवेङमाले खबर ल्याउन सकेन । त्यसपछि यो कामको जिम्मा पनि भालेलाई नै दियो । कुखुराको भाले नेवालाककला डॉडामा पुगेर उत्तर र दक्षिण फर्किएर बास्न थाल्यो ।
“हेछाकुप्पाया लामियान्, बुत्तियाङ ( हेछाकुप्पाले खोज्दैछन्, बोलाउदैछन् )।” उत्तर हिमालछेउ युच्छुबुङ भएकी तायामाले र मधेसमा गोआबुङ भएकी खियामाले भालेको स्वर सुने । पूmल भएका तायामा र खियामा भालेको स्वर सुनेपछि चरा भएर नेवालाककला डॉडामा आए ।
उनीहरू आएको देखेपछि भाले अगाडि अगाडि बास्दै बास्दै र पछि पछि चरा भएका तायामा र खियामा उड्दै उड्दै हेछाकुप्पाको घरमा आए ।
म¥यो भनेर चिहानमा गाडेको भाईको विवाह हुने देखेर तायामा र खियामा खुशीले रुन थाले । हेछाकुप्पाले उनीहरूलाई घरभित्र आउन बोलाए । तर दिदीहरू चरा बनिसकेकोले घरभित्र आउन मानेनन् । माइती हेछाकुप्पाले चेलीहरूको लागि विशेष सत्कारपूर्वक कटेरा बनाइदियो । भनिन्छ त्यसै समयदेखि किरातहरूको विवाहमा छोरीचेलीहरूलाई विशेष सम्मानसाथ बाहिर राखिएको रे ।
हेछाकुप्पाको विवाहमा मावलीहरूले सरसल्लाह र धनसम्पत्ति दिएर मद्दत गरे । विवाह धुमधामस‘ग सम्पन्न भयो । विवाहपछि सबै घर गए । तायामा र खियामा पनि माईतीको विवाहपछि कहिल्यै नआउने गरी उडेर आ–आफ्नो ठाउ‘ गए । भनिन्छ, यसै समयदेखि उनीहरू फेरि कहिल्यै हेछाकुप्पाकोमा आएनन् ।
हेछाकुप्पा र रिनाह्वाको जीवन आनन्दपूर्वक बित्यो । उनीह्रू धनसम्पत्ति र मानप्रतिष्ठाले भरिपूर्ण भए । भनिन्छ, यो पृथ्वीमा हेछाकुप्पाले अनन्त समयसम्म प्रतिष्ठापूर्वक शासन गरिरहे रे ।
शव्दार्थ
खोक्ली साक्की = बन तरुल
खाक्पा = तितो
बुचुकुलुक = माटोको भाँडा
बाहु = बाँस
कोङवी = खुर्पा
सरण राईको कथा हेर्न -- http://kathaasansaar.blogspot.com/
वर्तमानद्धारा सम्पादित र नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्धारा प्रकाशित हेछाकुप्पामा आधारित ।
(राजन मुकारुङको उपन्यास हेत्छाकुप्पा को समीक्षा लेख्ने चाहना राख्दा हेछाकुप्पा लोककथाको संक्षिप्तीकरण, पुनर्लेखन र प्रस्तुति गर्न पुगेको छु । मैले लेखेको मानव संसार जस्तै राम्रो र सफल उपन्यास हेत्छाकुप्पा पनि वर्तमान वर्णवादि जातिय आधारमा सामाजिक, राजनैतिक र मानसिक रूपमा विभाजित अवस्थाले गर्दा आझेलमा पर्न गएको छ, तर भविष्यमा उचित मूल्याङ्कन हुने आशा गर्न सकिन्छ । समयले साथ दिएमा समीक्षा लेख्ने सोच बनाएको छु ।)
--उपरोक्त टिप्पणी राजन मुकारुङले 'मदन पुरस्कार पाउनु भन्दा पहिला सन् २०१२ जनवरी ७ सनिबार गरिएको समेत जानकारी गराउन चाहन्छु - सरण राई
(
हेछाकुप्पा
प्रस्तुति – सरण राई
टुहुरो हेछाकुप्पालाई दिदीहरू तायामा र खियामाले हुर्काउन थाले । आमा बाबु नभएको उनीहरूलाई देखेर चाक्लुङ्धिमा राक्षसनीले उनीहरूको खेतबारी र भकारीको सबै अन्न भण्डार खाएर सकिदिई । उनीहरू भोकभोकै रहन थाले ।
जङ्गलबाट खोक्ली साक्की र गिठ्ठा भ्याकुर ल्याएर खुवाई भाईलाई तायामा र खियामाले हुर्काइ रहेका थिए । त्यो थाहा पाएर चाक्लुङ्धिमाले खोक्ली साक्कीलाई पाताल भसाई । गिठ्ठा भ्याकुरमा खक्पा छर्केर खान नहुने तीतो बनाई । त्यसपछि दिदीहरूले ऐसेलुको रस ल्याएर भाईलाई दिन थाले तर त्यसले भाई बाँच्न नसक्ने भयो ।
दिदीहरू बुचुकुलकुमा लोहोरो उसिनी राखेर खानेकुरा खोज्न ठाढा गए । हेछाकुप्पा खाने कुरा पाक्दै छ भन्ने सम्झदै र लोहोरोलाई छाम्दै निकै समय पर्खेर बस्यो । जति पर्खदा पनि नपाकेको देखेर ऊ निराश भएर भोकले लड्यो । लड्दा तातो पानी उसको जीउमा प¥यो । भोक, निराश र तातो पानीले ऊ मरेझै बेहोश भयो ।
दिनभर तायामा र खियामाले जङ्गलमा खानेकुरा खोज्दा खोज्दा केही पाएनन् । बल्ल बल्ल बनकेरा भेट्टाएका थिए । बेलुका उनीहरूले भाई हेछाकुप्पा मरेको पाए र ज्यादै दुःखी भए ।
तायामा र खियामाले हेछाकुप्पालाई बाहु र केराको पातमाथि राखेर चिहानमा राखे । भाईको शरिरछेउ कर्द र एक कोसा केरा राखि दिए । उनीहरूले भाईको नाममा एक एकवटा फूल रोपेर छुट्टिने सल्लाह गरे ।
दिदी बहिनी आफूले रोपेको फूल बेलामौका हेर्न आउने र त्यसैबाट आफ्नो अवस्था थाहा पाउने सल्लाह गरि रुन थाले । तायामाको आँखाबाट बगेको आँसुले रावाखोला र खियामाको आँखाबाट बगेको आँसुले तावाखोला बन्यो रे । उनीहरूले नेवालाककला डाँडामा पुगेर चरा बनी उडेर जाने सल्लाह गरे ।
तायामा डाँडाको टुप्पामा पहिले पुगेर धेरै दिन पर्खदा पनि बहिनी खियामा आइ पुगिनन् । केही भयो कि भन्ने शङ्का गरेर तायामा भाईको चिहानसम्म खोज्दै पुगिन् । चिहानमा खियामाले रोपेको फूल ओइलाएको देखेर तायामालाई केही नराम्रो भएको शङ्का लाग्यो र बहिनीलाई बाटो, जङ्गल सबतिर खोज्न थालिन् ।
“ए रुख ! खियामा कहाँ छिन् ?” रुखले थाहा नभएको कुरा बतायो । ढुङ्गालाई सोध्दा ढुङ्गा बोलेन । जङ्गलमा होङ्ग्रायोलाई भेटेर तायामाले सोधिन्— “ए होङ्ग्रायो, खियामा कहाँ छे ?’’
होङ्ग्रायो केही बोलेन । तायामाले जिद्दी गरेर सोद्धा होङ्ग्रायो हाँस्यो । हाँस्दा होङ्ग्रायोको मुखभित्र खियामाको केश तायामाले देख्यो । केर्दाकेर्दा होङ्ग्रायोले खियामालाई मारेर खाएको स्विका¥यो ।
“त्यसो भए बहिनीको हाडहरू कहाँ छ ?” भनेर तायामाले सोद्धा रुखको टोडका देखायो । तायामाले बहिनीको हाडखोरहरू जम्मा गरेर लगिन् । नेवालककला डाँडामा पुगेपछि हाडखोरलाई तेलले भिजाइन् र खरानीपानीसँग बाँसको ढुङ्ग्रोमा राखि दिइन् । बहिनीको हाडखोर राखेपछि मुन्धुम र रसिया गाउँदै गाउँदै तायामाले तान बुन्न थालिन् । तानमा बहिनी खियामाको अनुहारको बुट्टा झिक्न थालिन् । जति जति अनुहारको बुट्टा तानमा बनिन्थ्यो, उता खियामाको अनुहार र शरिर हाडखोरमा त्यसै गरी बन्न लाग्यो । तायामाले केही दिनमा तानमा खियामाको अनुहार र शरिर बुनिसक्दा होङ्ग्रायोले खाएको खियामा बिउतिन् ।
त्यसपछि तायामा र खियामाले भाईको सम्झना गर्दै मुन्धुम र रिसिया गाउन थाले । एकोहोरो गाउँदा गाउँदै उनीहरू चरा बने । चरा बनेकी तायामा उत्तर लागिन् र हिमालछेउ युच्छुबुङ फूल भएर फुल्न थालिन् । बहिनी खियामा दक्षिणतिर मधेश पुगेर गोआबुङ बनेर फुल्न थालिन् । यसरी तायामा र खियामा मानिस नभएर कहिले चरा कहिले फूल भएर फुल्न थाले । भनिन्छ, असोज महिनातिर लाम्कुचेप्पा झरी परेको बेला युच्छुबुङ फूल मधेश झर्छिन् । युच्छुबुङ फूल र गोआबुङ फूलहरू विगत र भाई हेछाकुप्पाको सम्झना गरेर धेरै धेरै रुन्छन् रे । युच्छुबुङ र गोआबुङको मिलन हुने बेलामा रावाखोला र तावाखोलामा पनि अन्तिम भेल बग्छ रे ।
तायामा र खियामा नेवालाककला डाँडा गए पछि हेछाकुप्पा चिहानबाट बौरियो । बौरिदा एक कोसा केरा र कर्द बाहेक अन्य केही पाएन । उसलाई भोक लागेको थियो । ऊ चिहानबाट उठेर केरा र कर्द लिएर निस्कियो । बाहिर निस्किए पछि केरालाई कर्द देखाउदै भन्यो— “ए केरा ! बोट हुन्छस् कि यही कर्दले काटौ ?”
हेछाकुप्पाको कुरा सुने पछि केराको कोसा केराको बोट भयो । आफ्नो कुरा मान्ने रहेछ भन्ने लागे पछि उसले फेरि भन्यो— “ए केराको बोट, छिटो पसा, नत्र यही कर्दले छिनाइ दिउला ।”
छिनभरमै केराको बोट पसायो । केराको बोटमा चढेर हेछाकुप्पाले भन्यो— “ए पसाको केरा, छिटो पाक् नत्र यही कर्दले छिनाइ दिउला ।” पसाको केरा तत्कालै पाक्यो । ऊ खुट्टा हल्लाइहल्लाइ केरा खान थाल्यो । जति खाए पनि केरा पसाएको पसाएकै गर्न थाल्यो । हेछाकुप्पा केरा खाइरहेको बेला चाक्लुङधिमा आइपुगी ।
“ए हेछाकुप्पा, मलाई पनि केरा देऊ न ।” उसले केरा टिपेर चाक्लुङधिमालाइृ दियो । यही मौका पारेर चाक्लुङधिमाले हेछाकुप्पालाई हात समाती तानी झा¥यो र थुन्सेमा राखेर घरतिर लाग्यो । बाटोमा थुन्से बिसाएर चाक्लुङधिमा दिशा गर्न गई । यही मौकामा हेछाकुप्पा थुन्सेमा ढुङ्गा राखि भाग्यो । घर पुगेर थुन्से हेर्दा ढुङ्गा मात्र देखेर चाक्लुङधिमा फेरि केराको बोट भएको ठाउँ पुगी । त्यहाँ हेछाकुप्पा खुट्टा हल्लाईहल्लाई केरा खाइरहेको थियो ।
“ए बाबु मलाई पनि केरा देऊ न ।” चाक्लुङधिमाको कुरा सुनेपछि हेछाकुप्पाले भन्यो— “तँ राक्षसनीलाई दिन्नँ ।”
“त्यसो नभन न । म भोकले मर्न आँटे ।” चाक्लुङधिमाले आँसु खसाई । केटाकेटीको मन न हो, पग्ल्यो र एक कोसा केरा भुँइमा फ्याकि दियो । चाक्लुङधिमाले भुँइमा झरेको केरा खान मानिन ।
“हेर बाबु, भुँइमा झरेको खाने कुरा म कहिल्यै खान्नँ । हातैले देऊ न ।”
“निकै बाठी हुन खोज्छेस् । फेरि समातेर लैजाउला भन्दी होस् ।” हेछाकुप्पाको कुरा सुनेपछि चाकलुङधिमाले भनी—“तिमीलाई त्यस्तो लाग्छ भने खुट्टाले नै देऊ न ।” हेछाकुप्पाले खुट्टामा केरा राखेर दिदा चाकलुङधिमाले समातेर उसलाई घर पु¥यायो । घरमा छोरीलाई बोलाएर भनी— “ए श्रीथुङमा, मीठो शिकार ल्याएको छु । पकुवा बनाउनु । म तेरा मामाहरूलाई बोलाएर ल्याउछु ।” चाकलुङधिमा माइतीघरतिर लागी ।
श्रीथुङमाले खडकुलोमा पानी उमाल्न थाली । खुकुरी ल्याएर हेछाकुप्पालाई थुन्सेबाट निकाली मार्न लाग्दा हेछाकुप्पाको घुङरिएको केश देखेर सोधी— “ए केटा, कसरी तेरो यति राम्रो केश भयो हँ ।” हेछाकुप्पाले आपूm उम्कने यही मौका हो भन्ने सोचेर भन्यो— “ उम्लिएको तेल टाउकोमा खन्याउनु पर्छ । यस्तो भइहाल्छ नि ।”
दुवैले मिलेर तेल उमाले । श्रीथुङमा पिरामा बसी । भकभक उम्लिएको तेल हेछाकुप्पाले श्रीथुङमाको तालुमा खनाइ दियो । श्रीथुङमा तत्कालै मरी ।
हेछाकुप्पाले श्रीथुङमाको कपडा ओड्यो । श्रीथुङमाको लाश टुक्रा टुक्रा पारेर मासु पकायो । चाकलुङधिमा माइतीहरूलाई लिएर आइपुगी । उसले श्रीथुङमालाई बोलायो । तलामाथिबाट हेछाकुप्पा श्रीथुङमाकोजस्तो स्वर बनाएर बोल्यो ।
चाकलुङधिमा ढोकाछेउको डुँडको रगत पिएर मात्यो । माइतीहरूलाई मासु खान दियो । माइतीहरूपनि मासुले मात्न थाले । केही बेरपछि माइतीहरू आफ्ना घर गए । चाकलुङधिमा भने मातेर सुत्यो । यही मौकामा बदला लिन प¥यो भन्ने सोचेर हेछाकुप्पा केश कोर्ने थाँक्रो, कोदोको पिठो र अण्डा गोजीमा राखेर चाकलुङधिमाको आँखामा खोटो लगाई घरको धुरीमा चढ्यो र कराईकराई भन्न थाल्यो— “छाओ सा चाकाबा (छोरीको मासु खाने ), छाओ सा चाकाबा ।”
यो सुनेर चाकलुङधिमालाई छोरीको मासु खाएको शङ्का लाग्यो र आँखा खोल्न खोज्यो । आँखा खोलिएन । उसले कोङबीले आँखा ताछी, आँखा खोलियो तर दुवै आँखाबाट रगत बग्न थाल्यो । चाकलुङधिमालाई रिस उठ्यो र हेछाकुप्पालाई खान धुरी चढी । हेछाकुप्पा उसलाई जिस्काउदै हाम फाल्यो र भाग्यो । चाकलुङधिमा लखेट्न थाली ।
हेछाकुप्पालाई चाकलुङधिमाले भेट्न भेट्न आटेको बेला केश कोर्ने थाँक्रो उसले फ्याकि दियो । थाँक्रो घनघोर जङ्गल भयो । यही मौकामा हेछाकुप्पा धेरै पर पुग्यो । हेछाकुप्पा भागेको भागै गर्न थाल्यो । चाकलुङधिमा खेदेको खेदै गर्न थाली । धेरै दिनपछि चाकलुङधिमाले भेट्न भेट्न आँटी । हेछाकुप्पाले कोदोका पीठो फ्याकि दियो । कोदोका पीठो सुस्सु कुहिरो भयो । हुस्सु कुहिरोभित्र चाकलुङधिमा अलमलिइ रही । हेछाकुप्पा भागेर टाढा पुग्यो । चाकलुङधिमालाई त्यो सुस्सु कुहिरो छिचोल्न सात रात सात दिन लाग्यो ।
सात दिन पछि चाकलुङधिमा हेछाकुप्पा भए ठाउँ आइपुगी । हेछाकुप्पा भाग्न थाल्यो । हेछाकुप्पा भागेको भागै गर्न थाल्यो । चाकलुङधिमा खेदेको खेदै गर्न थाली । फेरि पनि भेट्न भेट्न आँटी । यही समयमा हेछाकुप्पाले अण्डा गोजीबाट निकालेर चाकलुङधिमापट्टि फर्काएर फुटायो । फुटेको अण्डाबाट सुनकोशी बन्यो । अब हेछाकुप्पा सुनकोशी पारि, चाकलुङधिमा सुनकोशी वारि भए । पारिबाट हेछाकुप्पाले जिस्काउदै भन्यो—“छाओ सा चाकाबा, छाओ सा चाकाबा ।”
रिसको झोकमा चाकलुङधिमाले ग्वाम्ल्याङ्ग सुनकोशीमा हाम फाली । सुनकोशीले उसलाई बगाएर लग्यो । हेछाकुप्पाले बल्ल सन्चोको स्वास फे¥यो ।
चाकलुङधिमालाई बगाएपछि हेछाकुप्पा बाटो खोज्दै खोज्दै आफ्नो घर गयो । घरमा कोही थिएन । ऊ अब एक्लै बस्न थाल्यो । कहिले माछा मार्न कहिले शिकार खेल्न जान्थ्यो । मारेर ल्याएको माछा शिकार एक्लै खान्थ्यो ।
एक दिन हेछाकुप्पा माछा मार्न जाल लिएर खोला गयो । उसले खोलामा जति पल्ट जाल हान्दा पनि एउटा चिल्लो ढुङ्गा मात्र पथ्र्याै । जीत पल्ट हान्दा पनि एउटै माछा नपर्नु र खाली उही एउटै ढुङ्गा मात्र पर्नुले हेछाकुप्पा छक्क प¥यो । जति पल्ट फ्याकि दिए पनि उही ढुङ्गा परेपछि त्यस ढुङ्गालाई फुर्लुङ्गमा राखेर घर ल्यायो र चुल्लाको माथिल्लो भारमा राख्यो ।
अघिल्लो दिन माछा नपरेकोले भोलिपल्ट हेछाकुप्पा शिकार खेल्न गयो । शिकार मारेर घर आउँदा भातभान्सा सबै ठीक पारेर राखेको पायो । हेछाकुप्पालाई अचम्म लाग्यो । उसले सम्झ्यो कोही आएर तयार पारि दिएको होला । तर दिनदिनै हेछाकुप्पा शिकार खेलेर वा माछा मारेर आउँदा उसको घरधन्दा सबै ठीकठाक हुन्थ्यो । घरमा यस्तो पाएपछि उसले सोध्यो— “यसरी मेरो घरमा काम गर्ने को हो ?”
कोठेबारीमा जङ्गलबाट आएको बादरनी बुढीले यो सुनेर बसीबसी खान पाइने आशामा जवाफ दिइृ— “मैले हजुर ।”
हेछाकुप्पाले बादरनीलाई घरमा बस्ने अनुमति दियो । हेछाकुप्पा सधै झैँ जङ्गल र खोला जान थाल्यो । घरमा बसेकी बादरनीले कोठेबारीमा बसेर घरभित्र कसले घरधन्दा गर्दो रहेछ भन्ने चियो गर्न थाली । यसरी चियो गर्दा उसले भारबाट ढुङ्गा खसेको देखी । केही छिनमा त्यो ढुङ्गाबाट उसै उसै राम्री केटी बनेको र त्यस केटीले घरको सबै धन्दाहरू एकै छिनमा सिध्दाई फेरि उही ढुङ्गा भई भारमाथि गएको देखी ।
बेलुका हेछाकुप्पा घर आएपछि बादरनीले सबै कुरा भनी । अब हेछाकुप्पाले बादरनीलाई सोध्यो— “उसो भए उपाय बताऊ , अब कसरी उसलाई पक्रने ?”
“भोलि शिकार खेल्न गएजस्तो गरी मान्द्रोले बेरिएर कुनामा लुक्नुहोस । म सदाजस्तै कोठेबारी जान्छु । त्यही बेला ढुङ्गा खसेर केटी बन्छे र भान्साको काम गर्न थाल्छे । यसै बेला पछाडिबाट पक्रनुहोस् ।” बादरनी बुढीको कुरा हेछाकुप्पालाई मन प¥यो ।
भोलि हेछाकुप्पा शिकार खेल्न गएजस्तो गरेर मान्द्रोले बेरिएर कुनामा लुक्यो । बादरनी कोठेबारी चर्न गई । यही मौकामा भारबाट ढुङ्गा झ¥यो । केही बेरमै ढुङ्गाबाट केटी बन्यो र सदाझै काम गर्न थाली । यही मौकामा हेछाकुप्पालले केटीको कम्बरमा पछाडिबाट पक्रियो । यसरी पक्रिदा केटी झस्कि र भन्न थाली— “लेवा खासाङ्गने (छोड्नुहोस् ) ।”
हेछाकुप्पा केटीलाई हेरेको हेरै भयो । केटी असाध्य राम्री थिई । उसले केटीलाई छोड्दै छोडेन । केटी एकोहोरो भन्दै थिई— “लेवा खासाङ्गने ।”
“तिमी को हौ ?”
“म रिनाह्वा ह‘ु । छोड्नुहोस् भन्या । मेरो कम्बर दुखिरहेछ । तपाई‘ले जालबाट निकाल्दै फाल्नु भएकोले मेरो सबै जीउ दुखेको दुख्यै छ ।” त्यसपछि प्रेमपूर्वक रिनाह्वालाई छोडि दियो । हेछाकुप्पाले छोएको हु‘दा रिनाह्वा फेरि ढुङ्गा हुन सकिन ।
हेछाकुप्पाले रिनाह्वालाई मन परायो भने रिनाह्वाले पनि हेछाकुप्पालाई मन पराई । दुवैले मन परापर गरेको थाहा पाएपछि बादरनीले घरजम गर्ने सल्लाह दिई । दुवै स‘गस‘गै बस्न थाले । रहदा बस्दा रिनाह्वाले छोरा पाई ।
हेछाकुप्पाले अर्को घर बनाउने विचार ग¥यो । हेछाकुप्पाले जग बनाउन थाल्यो र रिनाह्वालाई मूल थाम काट्न पठायो । रिनाह्वाले कस्तो खॉबो ल्याउने भनेर सोधिन् । हेछाकुप्पाले माछाको वा चिबेको पुच्छरजस्तो ल्याउनु भन्यो ।
रिनाह्वाले खॉबो ल्याइन् । हेछाकुप्पाले घरको जग तयार पारी सिद्धायो । खॉबो राख्ने दुलोमा खॉबो गाड्दा दुलोभित्र पस्दै पसेन । यसो किन भयो भनेर हेर्दा दुलोभित्र आफ्नो छोरा पसेर मरिसकेको रहेछ ।
हेछाकुप्पा र रिनाह्वालाई पीर प¥यो । उनीहरूले अपसगुन किन भयो भन्नेबारे मामालाई सोध्ने निधो गरे । रिनाह्वाको सल्लाह अनुसार हेछाकुप्पा कुखुराको भाले चढेर मावली गयो ।
हेछाकुप्पा मावली घर पुग्दा सुनकोशीले बगाएको चाकलुङधिमा नोकर्नी भएर काम गरिरहेकी रहिछ । उसले मामाहरूलाई चाकलुङधिमा राक्षसनी भएको कुरा बतायो । मामाहरूले उसलाई खाजाको पोको दिएर घरबाट निकालिदिए ।
चाकलुङधिमा रु‘दैरु‘दै गई । बाटामा उसलाई भोक लाग्यो । उसले खाजा पोकोबाट निकाली । खाजाबाट एकाएक बाघ, भालु, सिंहजस्ता जनावरहरू निस्किए र चाकलुङधिमालाई खाइ मा¥यो । चाकलुङधिमाको भुइ‘मा झरेको रगतबाट भुसुना, लामखुट्टे, उपियॉ, जुकाजस्ता किराहरू बने । यसभन्दा अगाडि यस्ता किराहरू थिएनन् । राक्षसनीको रगतबाट बनेको हु‘दा नै यी किराहरूले मानिसको रगत खान थालेका हुन् भनिन्छ ।
हेछाकुप्पाले मामाहरूलाई आफ्नो छोरा मरेको कुरा सुनायो । मामाहरूले विवाहको विधि नपु¥याई छोरा जन्मिएको हु‘दा त्यसो भएको हो । त्यसैले पहिला विधिपूर्वक विवाह गर्नू भनी सल्लाह दिए ।
मामाहरूबाट यो सल्लाह पाएपछि हेछाकुप्पाले घर फर्किने विचार ग¥यो । फर्कन लाग्दा उसलाई मामाहरूले खाजाको पोका दिए । ऊ कुखुराको भाले चढेर घर फर्कियो । बाटामा खाजा खान उसले पोका खोल्यो । त्यहॉ खाजाको ठाउ‘मा अपार धनसम्पत्ति थियो । त्यो धनसम्पत्ति लिएर हेछाकुप्पा घर फर्कियो ।
हेछाकुप्पाले सबैकुरा रिनाह्वालाई बतायो । त्यसपछि मामाहरूको सल्लाह अनुसार उनीहरूको विवाह हुने भयो । भनिन्छ, त्यसै समयदेखि किरातहरूको विवाहमा मावलीहरूको सरसहयोगको भुमिका हुन थालेको हो रे ।
हेछाकुप्पाले दिदीहरू तायामा र खियामालाई पनि सम्झियो । उनीहरू अवश्य जिउ‘दै हुनुपर्छ भन्ने लागेर हेछाकुप्पाले लोलोवेङमालाई चारैतिर खबर गर्न पठायो । तर लोलोवेङमाले खबर ल्याउन सकेन । त्यसपछि यो कामको जिम्मा पनि भालेलाई नै दियो । कुखुराको भाले नेवालाककला डॉडामा पुगेर उत्तर र दक्षिण फर्किएर बास्न थाल्यो ।
“हेछाकुप्पाया लामियान्, बुत्तियाङ ( हेछाकुप्पाले खोज्दैछन्, बोलाउदैछन् )।” उत्तर हिमालछेउ युच्छुबुङ भएकी तायामाले र मधेसमा गोआबुङ भएकी खियामाले भालेको स्वर सुने । पूmल भएका तायामा र खियामा भालेको स्वर सुनेपछि चरा भएर नेवालाककला डॉडामा आए ।
उनीहरू आएको देखेपछि भाले अगाडि अगाडि बास्दै बास्दै र पछि पछि चरा भएका तायामा र खियामा उड्दै उड्दै हेछाकुप्पाको घरमा आए ।
म¥यो भनेर चिहानमा गाडेको भाईको विवाह हुने देखेर तायामा र खियामा खुशीले रुन थाले । हेछाकुप्पाले उनीहरूलाई घरभित्र आउन बोलाए । तर दिदीहरू चरा बनिसकेकोले घरभित्र आउन मानेनन् । माइती हेछाकुप्पाले चेलीहरूको लागि विशेष सत्कारपूर्वक कटेरा बनाइदियो । भनिन्छ त्यसै समयदेखि किरातहरूको विवाहमा छोरीचेलीहरूलाई विशेष सम्मानसाथ बाहिर राखिएको रे ।
हेछाकुप्पाको विवाहमा मावलीहरूले सरसल्लाह र धनसम्पत्ति दिएर मद्दत गरे । विवाह धुमधामस‘ग सम्पन्न भयो । विवाहपछि सबै घर गए । तायामा र खियामा पनि माईतीको विवाहपछि कहिल्यै नआउने गरी उडेर आ–आफ्नो ठाउ‘ गए । भनिन्छ, यसै समयदेखि उनीहरू फेरि कहिल्यै हेछाकुप्पाकोमा आएनन् ।
हेछाकुप्पा र रिनाह्वाको जीवन आनन्दपूर्वक बित्यो । उनीह्रू धनसम्पत्ति र मानप्रतिष्ठाले भरिपूर्ण भए । भनिन्छ, यो पृथ्वीमा हेछाकुप्पाले अनन्त समयसम्म प्रतिष्ठापूर्वक शासन गरिरहे रे ।
शव्दार्थ
खोक्ली साक्की = बन तरुल
खाक्पा = तितो
बुचुकुलुक = माटोको भाँडा
बाहु = बाँस
कोङवी = खुर्पा
सरण राईको कथा हेर्न -- http://kathaasansaar.blogspot.com/
वर्तमानद्धारा सम्पादित र नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्धारा प्रकाशित हेछाकुप्पामा आधारित ।
(राजन मुकारुङको उपन्यास हेत्छाकुप्पा को समीक्षा लेख्ने चाहना राख्दा हेछाकुप्पा लोककथाको संक्षिप्तीकरण, पुनर्लेखन र प्रस्तुति गर्न पुगेको छु । मैले लेखेको मानव संसार जस्तै राम्रो र सफल उपन्यास हेत्छाकुप्पा पनि वर्तमान वर्णवादि जातिय आधारमा सामाजिक, राजनैतिक र मानसिक रूपमा विभाजित अवस्थाले गर्दा आझेलमा पर्न गएको छ, तर भविष्यमा उचित मूल्याङ्कन हुने आशा गर्न सकिन्छ । समयले साथ दिएमा समीक्षा लेख्ने सोच बनाएको छु ।)
--उपरोक्त टिप्पणी राजन मुकारुङले 'मदन पुरस्कार पाउनु भन्दा पहिला सन् २०१२ जनवरी ७ सनिबार गरिएको समेत जानकारी गराउन चाहन्छु - सरण राई
(
Monday, November 28, 2011
सरणको साहित्यबारे विवेचनाहरु
सरणको साहित्यबारे विवेचनाहरु
o;} k':ts n]vs ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ -pkGof;_, clGtd :jLsf/f]lQm -syf ;ª\u|x_, ;fyL -lgaGw ;ª\u|x_ / ;/0f /fO{sf sljtfx¿af/] s]xL cleJolQm / ljj]rgfx¿M—
-pkGof; _
Dffgj ;+;f/
—8f= w|'jrGb| uf}td
>L ;/0f /fO{sf] …dfgj ;+;f/Ú Ps p2]Zok"0f{ pkGof; xf] . n]vsn] o;df Pp6f pRr cfbz{nfO{ ljzfn sNkgfsf] r'r'/fdfly k'¥ofP/ uugr'DjL agfpg] k|of; ug'{ ePsf] 5 . …dfgjÚ kfq xf], j[4f>d xf], ;+:d/0f xf], pkGof; xf] cyjf d[To' glhs k'u]sf] hLjgsf] wldnf] cfef; xf] . w]/} cy{ nfUg ;S5g\ . hLjg, d[To', /fli6«otf, cfbz{, cfsfª\Iff clg ljleGg cj:yf ldn]/ ag]sf] 5 …dfgj ;+;f/ .Ú o;df hLjgsf] cj;fgglhs k'u]sf kfqx¿sf af“Rg] cfwf/ vf]Hg n]vs k|oTgzLn b]lvg' x'G5 . Tof] af“Rg] cfwf/ :jR5 / :jfledfg ;d]tsf] cfwf/ xf] . kl/jt{gfsf] ;+:d/0f jf cfTdj[tfGtåf/f aofg ul/Psf] o; syfdf b]z, /fhgLlt, /fhgLltsf lj8Djgfx¿ / gful/ssf st{Josf s'/fx¿ clg dflg;n] hLjgnfO{ s;/L af“Rg' kb{5 eGg] efjnfO{ n]vsn] efj's dg / cfbz{ / ljZn]if0ffTds dl:tissf] k|of]uåf/f emNsfpg' ePsf] 5 . cfh cy{Joj:yf, /fhgLlt, dfgj–hLjgsf ljleGg kmf“6df b]lvPsf ;+s6x¿sf] lg¿k0f ub}{ ltgsf] ;dfwfgtkm{ klg n]vs hfu?s b]lvg' EfPsf] 5 .
n]vssf] efiff ;/n 5, ;'af]w 5 . z}nL ;/; 5 . kf7snfO{ k6Øf/ nfUg]5}g eGg] d]/f] wf/0ff 5 . cfbz{ / efj'stfnfO{ s;}n] clns w]/} klg dfGg ;Snfg\ t/ pkGof;sf] ljifoj:t'n] dfu]sf] x'gfn] dnfO{ tL :jfutof]Uo nfu]sf 5g\ .=k|]d / /fli6«o efjgfsf] pRr af]wn] el/Psf] of] pkGof; n]vssf] cu|ufdL ;f]rsf] kl/0ffd xf] . xfd|f] ;dfhdf o:tf :ki6 ;Gb]z lbg] pkGof; klg rflxG5g\ . n]vs cfÏgf] n]vgdf :ki6 / Odfgbf/ b]lvg' ePsf] 5≤ pkGof;sf] ;kmntfsf nflu oL s'/f cfjZos x'G5g\ . cfÏgf] p2]Zo ;Dk|]lift ug{ n]vs ;kmn x'g'x'G5 . cGo pkGof; cem} clu a9]sf cfpg\ eGg] z'esfdgf n]vsnfO{ lbg rfxG5' .
-;f]xL k':tssf] e"ldsfaf6_
a]Un} ;+;f/
—;'/]z k|f~hnL
Kfl5Nnf]k6s g]kfnL cfVofgdf …dfgj ;+;f/Ú gfd}n] Pp6f k[ystf af]s]/ cfPsf] pkGof; xf] h;n] x/]ssf] hLjg ef]ufOnfO{ s'g} g s'g} ¿kdf ;d]6]sf] 5 . /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs jf dfgl;s ¿kn] pAhfpg] ;ª\sL0f{tf, lgtfGt JolQmjfbL ;+:sf/, :jfyL{ k|j[lQ / pkef]QmfjfbL cfj/0fnfO{ ljleGg kfqsf] dfWodaf6 ;'Id¿kdf s]nfPsf 5g\ pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] . ls6]/}eGbf ;Dk"0f{ oyfy{x¿sf] Pp6f ;du| ¿ks xf] k|:t't pkGof; . o; k':ts pk;+xf/;lxt b'O{ v08df ljeflht 5 . syfn] dfgj hLjgk|ltsf] k|]dnfO{ uxg¿kdf lr/kmf/ u/]sf] 5 bfz{lgs lrGtgsf ;fy . st} klg Ps/;tf dx;'; gx'g] u/L a'lgPsf snfTds k+lQmx¿n] st}–st} eg] kf7s :jo+nfO{ cfÏgf] cl:tTjaf]w ug{ afWo kfl/lbG5g\ .
cf“;', ldng–lj5f]8, cf/f]x–cj/f]x, hLjgsf] psfnL–cf]/fnL, ldld{/]–uf]w"nL, cfx / pR5\jf;sf] ;ld>0f k|:t't pkGof; cfk}mdf Pp6f hLjg af“Rg] snfsf] pTs[i6 b[i6fGt xf] . n]vsn] dfG5]sf kL8fnfO{ clt glhsaf6 5fDg] k|oTg u/]sf 5g\ . b]zsf] /fhgLlts kl/j[QnfO{ d"ne"t ¿kdf p7fP/ b]zdf ljBdfg cGof]nnfO{ h:tfsf] t:t} ptf/]sf 5g\ . Ps} jfSodf eGbf Pp6L gf/Lsf] r/d ;kmntfsf] syf xf] of] . rfx] pm /fhgLltsdL{ xf];\ jf kj{tf/f]xL . k||wfgdGqL xf];\ jf j[4f>d–;~rflnsf cyjf Pp6L ;fdfGo u[lx0fL g} lsg gxf];\ .
s'g} klg hLjg cfkm}df ;fy{s x'“b}g a? o;nfO{ s;/L lhpg] eGg] k|Zg dxŒjk"0f{ x'G5 . …dfgj ;+;f/Ú cfk}mdf Pp6f bfz{lgs pkGof; xf] hxf“ hLjgnfO{ cToGt} snfTds ¿kdf lrq0f ul/Psf] 5 . afa'sf] cg'xf/;Dd b]Vg gkfPsL Pp6L kfq lvgf}/L dft[jfT;Nosf] sn]j/df n'sfdf/L v]Nb} of}jgsf] v'8\lsnf] r9\g yfN5] . cefjsf sf/0f b'AnL, kftnL lvgf}/LnfO{ ljBfnosf Ps lzIfs ofofj/n] k|>o lbPkl5 p;sf] hLjgn] gof“ pmhf{ k|fKt u5{ . lzIffsf] pHofnf]n] p;df cu|ufdL kl/jt{g NofO{lbG5 / pm lvgf}/Laf6 kl/jt{gfdf ¿kfGtl/t x'G5] . pm pkGof;sf] d'nkfq klg xf] . r9\bf] of}jg;“u} p;df :qL;'ne nHhf / ;dk{0fsf] efj ljsl;t x'b} hfG5 . …d}n] ;/nfO{ d]/f] :qL;'ne ev{/ kmlqm“b} u/]sf] d]/f] of}jg;“u kf}7]hf]/L v]Ngsf lglDt cg]s xfjefj, s6fIf / dfofn' s'/fx¿ u/]/ cfdGq0f u/]Ú, hjfg cfd o'jtLx¿sf] h:t} kl/jt{gfsf] dgsf] pb\j]u xf] of] . p;n] qmdzM c“Wof/f] / pHofnf]aLrsf] cGt/ yfxf kfp“5] . x/]s k'/fgf ljrf/ / l;4fGtnfO{ ;dosf] /Ïtf/n] k5fl8 ws]Nb} / eTsfp“b} hfG5 eGg] s'/f a'‰g yfN5] . pkGof;le` y'k|} To:tf ljifo 5g\ h;n] x/]snfO{ cfÏgf] lhhLljiffsf] af]w u/fp“5 .
syf ;'?b]lv cGTo;Dd k|]dsf] ;]/f]k]m/f]df 5 . hjfg l76fl76Ln] Pscsf{df ug]{ k|]d xf];\ of lzIfsn] cfÏgL 5fqfnfO{ ug]{ k|]d cyjf cfdfn] cfÏgf ;Gtfgk|lt ug]{ k|]d g} lsg gxf];\ . of Pp6L ;fyLn] csL{nfO{ ug{] k|]d . …afa'–cfdfsf] dg 5f]/f5f]/L dfly, 5f]/f5f]/Lsf] dg 9'“ufd'9f dflyÚ eGg] g]kfnL pvfgnfO{ rl/tfy{ ug{ d"nkfq kl/jt{gfsf ;Gtfg kf?xfË / gfo'dfn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf 5g\ .
of] pkGof;df Psftk{m dfgjsf] j[4fj:yfsf] efjfj]z, dgf]bzf / k|j[lQnfO{ s]nfOPsf] 5 eg] csf]{tk{m Pp6f n]vsn] hLjgnfO{ slt glhsaf6 cg'e"t ubf]{/x]5 eGg] oyfy{nfO{ klg k|i6ØfOPsf] 5 . To;f] t k|:t't pkGof;sf] efjkIf cln hl6n nfUg ;S5 . n]vsn] a9L ;flxlTos aGg gvf]hLsg ;/ntfnfO{ j:t'ut ¿kdf ;d]6\g ;s]sf] eP …dfgj ;+;f/Ú cem pTs[i6 x'g] lyof] .
sflGTfk'/, @)^% df3 @%
—t]hs'df/ >]i7
Dfflg;sf] hLjg, d[To', /fli6«otf, cfbz{, dfgjLo cfsfª\Iff clg dfG5]sf] hLjgsf ljleGg cj:yf ldn]/ ag]sf] 5 of] pkGof; . o;df hLjgsf] cj;fgglhs k'u]sf dflg;x¿sf] af“Rg] :jR5 / :jfledfgsf] cfwf/ vf]Hg n]vs k|oTgzLn /x]sf 5g\ .=== o; pkGof;df b]z, /fhgLlt, /fhgLlts lj8Dagf / gful/ssf st{Josf s'/fsf ;fy} dflg;n] s;/L af“Rg'k5{ eGg] efjnfO{ pkGof;sf/n] efj's dg, cfbz{ / ljZn]if0ffTds dl:tissf] k|of]uåf/f ;/n, ;xh ¿kdf AoQm ug{ vf]h]sf 5g\ .
ul/df r}t @)^%, k"0ff{ª\s #!^
km/s ljifoj:t'sf]= pkGof;
—sdn ;'j]bL
;flxlTos j[Qdf Tolt rrf{df cfpg] gfd t xf]Og Tof] gfd t/ /fhgLlts, ;fdflhs, ;f+:s[lts Tfyf ;dfh ;]jfsf] If]qdf eg] em08} rf/ bzssf nfdf] sfnv08 latfO;s]sf] 5 . /fhgLlt, k|fWofkg tyf ;fdflhs–;f+:s[lts cf/f]x–cj/f]xnfO{ glhsaf6 5fd]sf] gfdn] tLgj6f s[lt hGdfPsf] 5 km/skm/s lawf cyf{t sljtf, lgaGw / pkGof;df . /fhwfgLaf6 6f9f df]km;ndf /dfO/xg] Pp6f sd{zLn ;|i6fsf] gfd xf] — ;/0f /fO{ / xfn} pgsf] gjLgtd cf}kGofl;s s[lt ahf/df cfPsf] 5 …dfgj ;+;f/Ú gfd lnP/ .
==cfTdj[tfGtut z}nLdf l;g]dfsf] ÏNof;Aofsz}nL ;fk6L lnP/ k|:t't ul/Psf] pkGof; eGbf x'G5 of] pkGof; dfgj ;+;f/nfO{, s]xL /fhgLlt, s]xL cfbz{ kl/sNkgf, s]xL hLjg / d[To'sf] kl/efiff / s]xL efj's dgsf] pb\j]u–på]ngsf] rl/qsf ¿kdf k|:t't pkGof;n] k|:t'ltdf gof“kg gNofP klg ljifout p7fgsf ¿kdf gof“ cfbz{jfbL z}nLsf] ;"qkft u/]sf] 5 . k'“hLjfbL ;ª\qmd0fsfndf lvgf}/L eGg] kfq kl/jt{gfdf ¿kfGtl/t ePsf] 5 p;sf] cfTdj[tfGTfdf jl0f{t ;fdflhs cy{ Joj:yfn] cfh xfdL af“r]sf] o'u / kl/j]zsf] ;du|lrq k]z u/]sf] 5 . st} cfbz{ / efj'stfsf] nx8df pkGof;sf/ aUb} uP klg ;fy{s p2]Zolt/ nDs]sf] pkGof;n] cu|ufdL af6f] kqm]sf] 5 . elTsPsf ;kgfx¿nfO{ sNkgfsf] p8fgåf/f ;fsf/ kfg{ vf]Hbf hGdg k'u]sf] xf] of] pkGof; / o;sf] :jLsf/f]lQm klg pkGof;sf/af6} ePsf] 5 . hLjgl;t aUb} uPsf] pkGof;sf] gfos dfgjsf] hLjg rl/qn] w]/} cy{x¿sf] k|If]k0f u/]sf] 5 hxf“ dfgj ;Í6sf] lg?k0fsf] dfu{ klxNofpg] k|oTg;d]t ul/Psf] 5 .
Efm08} tLg bzs cufl8b]lv sljtf n]vgtkm{ k|j[Q lyP ;/0f /fO{ . k];fut lhDd]jf/L ;DxfNb} cfh hLjgsf] 5}6f}“ bzs 6]Sg k'Ubf cfÏgf] hLjg;lËgLsf] j[4f>d agfpg] / cfkm"x¿ To;}df /xg] rfxgfnfO{ ef}lts ¿kdf k"/f ug{ g;s]sf sf/0f …dfgjÚ kfqnfO{ j[4f>dsf] kl/k"/s agfP/ cf}kGofl;s j[4f>d lgdf{0f u/] . pgn] agfPsf] cf}kGofl;s j[4f>dleq dfcf]jfbL hgo'4sf] ;f}Gbo{zf:q, h;sf sf/0fn] d'n'sdf :yflkt, nf]stflGqs u0ftGq, aLrdf ;fdGtjfb–;+;bjfbsf] ;]/f]k]m/f]df eP u/]sf c;dfg ;lGw ;k{gx¿, ;+;bjfbL bnx¿sf] ;QflnK;fsf sf/0f ePsf 3LgnfUbf n]gb]gx¿ / o:t} hLjgnfO{ xNnfpg] 36gf–kl/36gfx¿sf] k]mxl/:t aGg k'u]sf] 5 k|:t't pkGof; .
of] pkGof;nfO{ ;/b/ pkGof;sf] nx/df /fVbf ;Da4 ;h{snfO{ cGofo geP klg wd{ lg/k]Iftf / hftLo ;b\efjsf] kl/ro eg] hlt g} dxŒjsf ;fy oxf“ k|:t't ul/Psf] 5 . /fO{sf] ljrf/ / bz{g k|ultjfb xf] t/ k|ultjfb ;j{yf km/flsnf] / k|of]ujfbL z}nLdf pkGof;df k|o'Qm eP/ cfPsf] 5 .
cNkljsl;t b]zsf] ;dfh, ;flxTo, ;+:s[lt / ;+:sf/nfO{ Toxf“sf] ;Qf /fhgLltn] k|efj kf/]sf] x'G5 . ;Qf /fhgLltnfO{ ;xL dfu{df 8f]¥ofpg pkGof;df st} laDa / k|tLs t st} ;sf/fTds cfu|xsf] k|of]u ul/Psf] 5 . 8f= ;f}Gbof{, kl/jt{gf / dfgjh:tf d'Vo kfqx¿ ;Qf /fhgLltl;t k|ToIf / k/f]If¿kdf au]sf 5g\ . Pp6f lab|"k rl/q / kl/j]znfO{ ;Toofqfdf nfUg ck|ToIf cfu|xsf] kl/rfos /x]sf] k|:t't pkGof;n] g]kfnL cf}kGofl;s ofqfdf pkl:ylt b]vfPsf] 5 .
dw'ks{ ,@)^^,dª\l;/,k"0ff{ª\s $*^
—8f= v]d bfxfn
Dffgj ;+;f/df Pp6L aflnsfn] cfÏgf] afNosfndf ef]u]sf] b'Mv ;'vx¿df ;s];Dd ;/n 9Ëdf k|sfz ePsf 5g\ . pkGof;sf] ljifonfO{ ;+:d/0fsf dfWodaf6 j[Qfsf/Lo z}nLdf k|sfz ug]{ k|of; ePsf] 5, o;sf] nIodf yf]qf ljrf/ / l;4fGtnfO{ cfd"n kl/jt{g ug'{kg]{ b]vfOPsf] 5 . kfqx¿n] /fhgLlt klg ;kmf / ;'Gb/ ag]sf] x]g{] OR5f /fv]sf 5g\ .
pkGof;sf s]xL kftf, jf0fL k|sfzg, lj/f6gu/,@)^&
—/d]z kf}8]n
Dffgj ;+;f/ pkGof;n] ;+;f/sf] eGbf klg g]kfnsf] kl/j]znfO{ ;d]6\g] k|of; u/]sf] 5 . pkGof; j[4f>d vf]Ng] ;fdfGo ljifoaf6 ;'? eP klg o;df d"ntM /fhgLlt, wd{, ;+:sf/, d[To', k|]d, qmflGt h:tf ljifox¿ ;d]l6Psf 5g\ . d[To'nfO{ dxfg\ JolQmn] klg l:jsfg'{ kg]{ ;Gb]zx¿ o; pkGof;df kfOG5 . ;/0f /fO{ pkGof;df gf/LjfbL eP/ b]vf k/]sf 5g\ / k|foM ;Tkfqx¿ dfq oxf“ pkl:yt b]lvG5g\ .
cf}hf/ @)^^a}zfv @#
…dfgj ;+;f/Ú pkGof;sf] d"NofÍg
] —xl/nfn kf08
pkGof;sf/ ;/0f /fO{åf/f lnlvt dfgj ;+;f/ pkGof; d"ntM cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/faf6 k|efljt ePsf] kfOG5 . lj= ;= @)^% ;fndf k|sflzt ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ pkGof; klxnf] k|of; xf] . lqe'jg ljZjljBfnodf lzIfs k]zfdf hflu/] /fO{ s]xL jif{b]lv cjsfz hLjg JotLt ul//x]sf 5g\ . ;f7Lcf} bzssf] ljz[ª\vlnt ;Dk"0f{ cg'ej cg'e"lt / ljrf/nfO{ cfÏgf] pkGof; dfgj ;+;f/df snfTdstfsf ;fy ;d]6]sf] kfOG5 . syf, sljtf, lgaGw lawfdf ;kmntf xfl;n ul/;s]sf ;/0f /fO{n] pkGof;df g]kfnL ;dfhsf] ;fdflhs, cfly{s, wfld{s, ;f{:s[lts, /fhgLlts oyfy{ 36gfx¿nfO{ cfnf]rgfTdstfsf ;fy k|:t't u/]sf] kfOG5 . k|]d, k|0fo, klxnf] k':tf / bf];|f] k':tfaLr åGå, e"d08nLs/0fsf] k|efj, gf/Lsf] dxfgtf cfbL ljifoj:t'x¿df /f]rstfsf;fy dfgj ;+;f/ pkGof;df k|:t't ePsf] kfOG5 . rl/q lrq0fsf cfwf/df pkGof; ;an /x]sf] b]lvG5 . k|d'v, ;xfos / uf}0f kfqsf] cfjZos pkl:yltn] pkGof;nfO{ bl/nf] agfPsf] kfOG5 . g]kfnsf] ;fdflhs, /fhgLlts, cfly{s cj:yfsf] lj;ª\ult kIfnfO{ Joª\Uo ug]{ ljj]Ro pkGof;sf] j:t', kfq, efiff ;'xfp“bf] 5 . dfgj ;+;f/ pkGof;sf] syfgs 9f“rf j[Qsf/Lo 5 -bfxfn ≤ @)^% M @_ . k|ydk'?if / t[tLok'?if b[li6laGb' /x]sf] dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ ljleGg sf]0faf6 d"NofÍg ubf{ pko'Qm x'G5 .
dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/fcGtu{t /fv]/ d"NofÍ0f ug{ ;lsG5 . ;fdflhs cGwljZjf;, s'k|yf, cGofo, cTofrf/, k|ult pGgltlt/ ult/f]w ug]{ clxts/ sfo{x¿nfO{ cWoog, cfnf]rgf, ljZn]if0f, JofVof ug]{ k|j[lQnfO{ cfnf]rgfTds oyfy{jfb elgG5 -k|wfg≤@)^!M!$(_ . dfgj ;+;f/ pkGof;sf] gflosf kl/jt{gfsf] jfNosflng ;fdflhs cj:yf hftLo e]befj / ul/aLsf] sf/0f b'Mvbk"0f{ /x]sf] x'G5 . tfTsflng ;fdflhs, cfly{s, /fhgLlts, wfld{s, ;f+:s[lts cj:yfnfO{ h:tfsf]t:t} ¿kdf k|:t't ug'{sf ;fy} pkGof;sf/n] o;af/] l6sfl6Kk0fL, JofVof, ljZn]if0f u/]sf] kfOG5 . Psflt/ pkGof;sf/n] kl/jt{gf tyf cGo kfqx¿af6 b]zsf] c/fhs l:ylt, zf]ifs ;fdGtn] ul/a lgd'vfk|lt u/]sf] ceb| Jojxf/, e|i6frf/, sld;gvf]/ k|j[lQ, ul/a emg ul/a x'g] la8Dagf, /fhgLlts cl:y/tfsf] sf/0f b]z cwf]ulttkm{ a9]sf] l:ylt b]vfPsf 5g\ eg] csf]{lt/ oyfl:yltk|ltsf] ljb|f]x, ;fdflhs lj;ª\ultsf] cfnf]rgf, cg'zf;gxLg / hglj/f]wL tŒjx¿;“u h'Wg'kg]{ c7f]6 pkGof;sf/sf] /x]sf] 5 . kl/jt{gfsf] tTsflng ult/f]wnfO{ qmdzM cGTo u/L b]znfO{ Pp6f k|ult / pGglttkm{ nfg] k|of; ;kmn ePsf] b]lvG5 . To;sf/0f dfgj ;+;f/ pkGof;df pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] ;d;fdlos 36gfnfO{ k|:t't u/L To;k|lt ljj]rgf, cfnf]rgf tyf cfÏgf] b[li6sf]0f k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
k|ultjfbL tyf ;dfhjfbL oyfy{jfbL k|j[lQx¿ dfgj ;+;f/ pkGof;df b]lvG5 . ;fdGtjfbL k4ltsf] lj/f]w, ul/a lgd'vf hgtfsf] kIfdf af]Ng], ;dfhjfbL 9f“rfdf ;Dk"0f{nfO{ abNg] OR5f /fVg] lrGts, ljrf/s k|ultjfbLleq kb{5g\ -;'a]bL ≤@)^$M!@@ _ . k|ultjfbL tyf ;dfhjfbL wf/fcGtu{t /x]/ syfx¿ l;h{gf ug]{ ;/0f /fO{n] cfÏgf] pkGof; dfgj ;+;f/df k|ultjfbL :j/ phfu/ u/]sf] b]lvG5 . ul/a kl/jf/df x's]{sL o; pkGof;sL gflosf kl/jt{gf ;fdGtL ;+:sf/sf] lj/f]w u5]{ / ul/a lgd'vf zf]if0fdf k/]sf hgtfx¿sf] kIfdf pleG5] . kl/jt{gf ;fdGtL ;/sf/sf] cfGbf]ngdf ;xefuL X'G5] . ufp“ufp“df uP/ ul/a hgtfsf] pGglt ljsf; ug{ ;dlk{t x'G5] . s'zn k|wfgdGqL eP/ g]kfnL hgtfsf] kIfdf sfd ug]{ / k'“hLjfbL ;fdGtLx¿sf] cGTo ug{ nflukg]{ kl/jt{gfsf] ljrf/ k|ultjfbn] cf]tk|f]t ePsf] b]lvG5 . kl/jt{gf gfd}n] klg k|ult / pGglt pGd'v b]lvG5 . To;}n] k|ultjfbnfO{ ;flxTodf snfTdstfsf ;fy k|:t't ug]{ ;/0f /fO{ o; dfgj ;+;f/ pkGof;df klg Tolts} ;hs / ;kmn b]lvG5g\ .
dfgj ;+;f/ pkGof;df :jR5GbtfjfbL k|j[lQx¿ klg b]lvG5 . efj'stf, k|s[ltk|]d, k|]d k|;ª\u, cfWoflTds r]t, ljb|f]x, qmflGt cfbL k|j[lQ ePsf] ;'wf/jfbL cfbz{ / knfogjfbL oyfy{sf] kIfdf s]lGb|t /x]sf] jfb g} :jR5Gbjfb xf] -;'j]bL≤@)^$M*#,*$_ . kl/jt{gfn] lzIfs ofofj/;“u u/]sf] k|]d, ;dk{0f, efj'skg cfbLnfO{ lgs} /f]rstfsf ;fy :jR5GbjfbL z}nLdf ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df k|:t't u/]sf] kfOG5 . lxdfn, kxf8 / t/fO{sf k|fs[lts 56fx¿, ;'Gb/ / dgf]x/ b[iox¿sf] j0f{gn] ljj]Ro pkGof; pTs[i6 ag]sf] b]lvG5 . kl/jt{gf / ofofj/sf] ef]uljnf;, kl/jt{gf / uf]s'n …dfgjÚsf] cfTdLo k|]d, lgd{nfsf] uf]s'n …dfgjÚk|ltsf] Psf]xf]/f] cfsif{0f, cfGtl/s åGå ;fy} ;dfh kl/jt{gsf] nflu kl/jt{gf, ofofj/, uf]s'n …dfgjÚ, 8f= ;f}Gbof{ cfbL kfqx¿n] u/]sf] qmflGt, k/Dk/fk|ltsf] ljb|f]x / k|s[lttk{msf] e'msfj, efj's ;+j]bgf, :jlKgn cfsfª\Iff, cGd{'vL cfTdle/fd cfbLn] ubf{ dfgj ;+;f/ pkGof; :jR5GbtfjfbL aGg k'u]sf] b]lvG5 .
lj;ËltjfbL tyf cl:tTjjfbL k|j[lQsf cfwf/df klg dfgj ;+;f/ pkGof;nfO{ d"NofÍg ug{ ;lsG5 . nfdf] ;ª\3if{kl5 ;kmntf k|fKt x'“b}g / s]jn lg/fzf, s'07f / lj;Ëltsf l:ylt b]vf k5{ eg] ToxL g} lj;Ëltjfb xf] -;'j]bL≤@)^$M@(%_ . b]zsf] /fhgLlts cj:yf, ufp“n]x¿sf] bogLo l:ylt, cJojl:yt ;x/Ls/0f cfbLn] ubf{ kl/jt{gdf s]xL lj;ª\ultsf /]vfx¿ b]Vg ;lsG5 . 8f= ;f}Gbof{df cfÏgf] k|]dLn] wf]sf lbP kl5 slxNo} ljx] gug]{ ;ª\sNk ug'{ / nf]Ug] dfG5]x¿nfO{ ljZjf; gug'{ lj;ËltjfbL ;f]r xf] . lzIfs ofofj/ klg Ps} 7fp“df a:g g?rfpg] lj;Ëlt / hLjgk|lt lg/fz eO{ rf/}lt/ lx8\g ?rfpg] kfq xf] . hLjgk|ltsf] cf:yf, cl:dtfsf] nflu ;ª\3if{, ;+:s[lt / b'is[ltx¿k|lt cfGtl/s ljb|f]x, ljkl/t of}g ef]usf] cg'e"lt cfbL k|j[lQx¿ cl:tTjjfbcGtu{t kb{5g\ -;'j]bL ≤@)^$M##)–##$_ . lvgf}/Ln] ofofj/;“u u/]sf] ef]uljnf; / k|fKt ;Gt'i6L, t[lKt, kl/jt{gfsf] cfdfn] u/]sf] hLjg ;ª\3if{, kl/jt{gf ljleGg ;d:ofnfO{ e]mNb} Pp6f ;kmn cf/f]xL aGg', k|wfgdGqL x'g' / j[4f>d lgdf{0f ug'{ cfbL p;df cl:tTjjfbL r]t h'/d'/fPsf] b]lvG5 . 8f= ;f}Gbof{df lj;ª\ultjfbL ;f]r eP klg cfÏgf] ;Dk"0f{ ;DklQ afncf>dnfO{ x:tfGt/0f ug'{, z/L/ bfg ug{sf;fy} k|efgdGqL eP/ ljleGg dxŒjk"0f{ sfd ug'{n] p;df klg cl:tTjjfb e]6\g ;lsG5 . To;}n] o; pkGof;sf kfqx¿ lj;ª\ultsf] af]w ePkl5 cl:tTjtkm{ pGd'v ePsf kfOG5g\ . c? kfqx¿ klg hf]z, hfu/ k|z:t ePsf] b]Vg ;lsG5 . To;}sf/0f lj;ª\ultjfbL tyf cl:tTjjfbL k|j[lQ dfgj ;+;f/ pkGof;df /x]sf] b]lvG5 .
gf/LjfbL :j/x¿ dfgj ;+;f/ pkGof;df emlNsPsf] kfOG5 . d'Vo kfqx¿ g} gf/L ePsf]n] gf/LjfbL ljrf/x¿ u'~hfodfg ePsf] ljj]Ro pkGof;df gf/L :jtGqtf, gf/L cl:dtf, n}ª\lus e]befjsf] lj/f]wcfbLh:tf k|j[lQx¿ /x]sf] b]lvG5 . kl/jt{gf Pp6f lgDgjuL{o gf/L eP/ ljZjljVoft ePsL 5] . ;jf{]Rr lzv/ ;u/dfyfsf] ;kmn cf/f]x0f u/]sL pm Pp6f ;kmn k|wfgdGqL ag]/ pbfx/0f ag]sL 5] . 8f= ;f}Gbof{ klg To:t} csf]{ pbfx/0f xf] . pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df gf/Ln] u/]sf] ;ª\3if{ / k|fKt ;kmntf, pgLx¿sf] ;f]r ljrf/ k'?ifsf] ;dfg /x]sf] b]vfO{ gf/L / k'?if ;dfg x'g\ eGg] ljrf/ JoQm u/]sf] kfOG5 .
dfgj ;+;f/ pkGof;df kfqx¿sf] cfGtl/s / afx\o b'j} dgsf] lrq0f u/]sf] kfOG5 . pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dgf]ljZn]if0ffTds tj/af6 kfqsf dgsf kqx¿ s]nfpg] k|of; u/]sf] b]lvG5 . lvgf}/Lsf] dgdf p7]sf] cfGtl/s / afxØ t/ª\ux¿, kl/jt{gfdf uf]s'n …dfgjÚk|lt p7]sf leqL dgsf lh1f;fx¿, k|]dLn] 5f]8]/ hf“bf k|]ldsfsf dgdf pAh]sf lj5f]8sf If0fx¿cfbLnfO{ dgf]ljZn]if0ffTds k4ltaf6 /fO{n] ljj]Ro pkGof;df k|:t't u/]sf 5g\ .
;du|df ;/0f /fO{sf] dfgj ;+;f/ pkGof;n] cfnf]rgfTds oyfy{jfbL wf/fcGtu{t /x]/ k|ultjfbL d"No dfGotfnfO{ klg JoQm u/]sf] kfOG5 . o; pkGof;df oyfy{jfb, dgf]lj1fg, :jR5Gbjfb, cl:tTj tyf lj;ª\ultjfb, cltoyfy{jfb, gf/Ljfb cfbL jfbx¿ e]6\g ;lsG5 .
;du|df /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, k|]d–k|0fo, qmflGt, wd{, ;+:sf/, kl/jt{g cfbL ljifoj:t'nfO{ lgtfGt df}lns 9Ëdf pkGof;sf/ ;/0f /fO{n] dfgj ;+;f/ pkGof;df lrlqt u/]sfn] g]kfnL pkGof; ;flxTodf pkGof;sf/ ;/0f /fO{sf] dxŒjk"0f{ e"ldsf /x]sf] b]lvG5 .
;/0f /fO{sf] cfVofgsfl/tf
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f}“ kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6 .
;/0f /fO{sf syfx¿sf] d"NofÍg
—ls/0f k/fh'nL
;/0f /fO{n] cfÏgf syfx¿df xfd|} ;dfh / To; j/k/sf ljifoj:t'nfO{ k|:t't u/]sf 5g\ . /fO{n] cfÏgf syfx¿df ;fdflhs, cfly{s, ;f+:s[lts, /fhgLltscfbL ljifoj:t'sf] rog u/]sf 5g\ . pgsf …laxfgsf] k|tLIffdfÚ, …Anfsaf]8{, rs / 8:6/Ú, …/d]zaxfb'/Ú, …k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf]Ú cfbL syfx¿ ;fdflhs ljifoj:t'df cfwfl/t /x]sf 5g\ eg] …kfksf] lg/Gt/ qmldstfÚ, …clGtd :jLsf/f]lQmÚh:tf syf /fhg}lts ljifoj:t'df cfwfl/t /x]sf 5g\ .
/fO{sf s'g} syfx¿df lj;ª\ltjfbL, cl:tTjjfbL tyf dgf]j}1flgs lrGtgsf] k|efj k/]klg To;n] alnof] u/L :yfg hdfpg ;s]sf] b]lvb}g . To;}n] ;fdflhs oyfy{jfbL, lj;ª\ultjfbL, cl:tTjjfbL, dgf]j}1flgs syfsf] wf/df pleg vf]h]tf klg pgsf ;du| syfdf /d]z ljsnsf] k|efj k/]sfn] pgnfO{ ;dfhjfbL oyfy{jfbL syfsf/sf] ¿kdf lng ;lsG5 . pgL o; o'usf ;a} lsl;dsf ;Gbe{ / kl/j]znfO{ cfÏgf] syfdf c6fpg] k|of; u5{g\, o'u r]tgf eg]{ u5{g\ .
pgsf tL ;du| syfx¿sf] ljifoj:t' ;fdflhs w/ftnaf6 l6lkPsf b]lvG5g\ . ljz]ift tNnf] ju{, zf]liftju{ / ;LdfGtLs[tju{sf kIfdf pgsf] n]vgL e'ms]sf] kfOG5 . pgsf] …laxfgsf] k|tLIffdfÚ syfdf Pp6f ul/a kl/jf/sf] sf?l0fs hLjg k|:t't ub}{ ul/a, zf]lift, kLl8tx¿n] ul/aL, zf]if0f, cGofo, cTofrf/ ;xg'k/] tfklg Pslbg lgZro g} gof“ laxfg cfpg] cfzf syfsf/n] JoQm u/]/ k|ultjfbL b[li6sf]0f k|:t't u/]sf 5g\ . …/d]zaxfb'/Ú syfsf] gfos /d]zsf dfWodaf6 g]kfnL ;dfhsf ul/a JolQmx¿n] ;w}“ ul/aLdf g} hLjg JotLt ug'{ k/]sf] oyfy{ k|:t't ul/Psf] kfOPsf] 5 . Pp6f lzIfssf] dfld{s sxfgLnfO{ …Anfsaf]8{, rs / 8:6/Úsyfsf dfWodaf6 k|:t't ul/Psf] 5 . …v/fa ;f]rfOÚ syfdf …jgsf] af3n] vfg' sxf“ 5 dgsf] af3n] vfG5Ú eGg] pvfgnfO{ k|:t't ug{ …dÚkfqsf dgdf cg]s v/fa ;f]rfOx¿ k|j]z u/fOPsf 5g\ . …ha 3fd 8'Ag nfU5Úsyfdf ul/a / tNnf] ju{sf dflg;x¿ lbge/ c;kmn k|of;x¿ ug]{ / a]n'sf ePkl5 ef]lnsf] 3fdsf] em'Nsf];“u} cfÏgf] ;kmntfsf] ;'?jft x'g] sNkgf ug{ yfN5g\ eGg] s'/f p7fOG5 . …>flkt o'usf cbgf lhGbuLx¿Ú syfdf of] o'usf dfG5]x¿ ul/a, b'MvL, zf]lift, kLl8t ePsfn] of] o'u g} abNg kfP x'GYof] eGg] ljrf/ k|:t't ul/Psf] kfOG5 . …kfksf] lg/Gt/ qmldstfÚ syfdf syfsf/n] Pp6f ;fwf/0f dflg; ljleGg lgx'“ agfO{ /fhgLltsf] 7"nf] kbdf k'Ug] / To;sf] kl5 nfUg] g]kfnLx¿sf] rl/q pb\3f6g ul/Psf] kfOG5 . …k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf]Ú syfdf dflg;n] cfk"meGbf ;fgfaf6 klg k|]/0ff kfpg ;S5 eGg] s'/f 7"nLn] ;fgf] s]6f]af6 k|]/0ff kfPsf] b]vfP/ JoQm ul/Psf] 5 . …clGtd :jLsf/f]lQmÚ syf hgcfGbf]ng efu @sf] ;dodf n]lvPsf] P]ltxfl;s dxŒjsf] syf ePsf] s'/f /fO{;“usf] e]6jftf{df JoQm u/]sf 5g\ . o; syfdf hgtfsf] kIfdf n8\g]x¿sf] hlxn] klg ljho x'g] ljifo k|:t't ul/Psf] 5 .
;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f}“ kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6
—xl/nfn kf08]
;du|df ;/0f /fO{sf syfx¿sf] cWoog ljZn]if0f ubf{ ;fdflhs w/ftnaf6 ljifoj:t' p7fg ePsf b]lvG5g\ . d'VotM ;dfhjfbL oyfy{jfbL wf/fnfO{ cjnDag u/L syfx¿sf] /rgf ug]{ /fO{sf syfx¿df cGofo cTofrf/df lklN;Psf tNnf]ju{ zf]lift ;LdfGts[t ju{cfbLsf] kIfdf jsfnt ul/Psf] x'G5 . tTsflng ;dosf] oyfy{ j:t'l:yltnfO{ ljleGg kfqx¿sf] dfWodaf6 syfsf/n] JoQm u/]sf] b]lvG5 . syfsf/ ;/0f /fO{n] laxfgsf] k|tLIffdf syfdf Pp6f ul/a kl/jf/sf] sf?l0fs cj:yfsf] lrq0f ub}{ zf]lift, kLl8t, ul/a, b'MvLx¿n] ljleGg cGofo, cTofrf/, zf]if0f, pTkL8g ;xg' k/]klg Ps lbg cjZo ul/asf] lbg lkm5{ / gof“ laxfg cjZo cfp“5 eGg] ;dfhjfbL oyfy{jfbL ljrf/ k|:t't u/]sf 5g\ . dflg;x¿ lgolt lgb[i6 x'G5g\ / ;dfhdf ul/a JolQmx¿ ;w}“ ul/aLd} hLjg JotLt ug'{ kg]{ oyfy{ /d]zaxfb'/ syfdf k|:t't ul/Psf] kfOG5 . /fO{sf] Anfsaf]8{, rs / 8:6/ syfdf Pp6f lzIfssf] dfld{s cj:yfsf] lrq0f ug'{sf ;fy} p;sf OR5f cfsfª\Iffx¿ slxNo} k"/f gx'g] ljrf/ /x]sf] kfpg ;lsG5 . v/fa ;f]rfO syfdf …jgsf] af3n] vfg' sxf“ 5 sxf“, dgsf] af3n] vfG5Ú eGg] pvfgnfO{ k'li6 ug{ vf]lhPsf] b]lvG5 / kfqsf] dgdf cfPsf] v/fa ;f]rfOx¿nfO{ jf:tljs ¿kdf lbPsf] kfOG5 . dflg;x¿ PSnf] jf k'm;{b ePsf] ;dodf ljleGg ;dodf ljleGg gsf/fTds / c;fGble{s ljifox¿n] k|>o kfp“5g\ eGg] ljrf/ v/fa ;f]rfO syfdf syfsf/ /fO{sf] kfOG5 . /fO{sf] csf]{ syf >flkt o'usf cbgf lhGbuLx¿df o; o'usf dflg;x¿ ul/a, b'MvL, zf]lift, kLl8t ePsfn] o'u g} abNg kfP x'GYof] eGg] ljrf/ syfsf/sf] /x]sf] b]lvG5 . >Ldfg / >LdtLaLrsf] emu8fnfO{ ;fdfGo ¿kdf lng'k5{ eGg] wf/0ff klg o; syfdf syfsf/sf] /x]sf] 5 . ha 3fd 8'Ag nfU5 syfdf c;kmn ul/a kfq ef]lnsf] 3fdsf] e'mNsf];“u} cfÏgf] ;kmntfsf] ;'?jft x'g] sNkgf u5{ eGb} pHHjn eljiosf] cfzfdf /dfpg] o'jfx¿sf] ;d:ofx¿nfO{ lbzflgb]{z ul/Psf] kfOG5 . g]kfnsf] hgcfGbf]ngsflng ;dosf] ;fdflhs, cfly{s, /fhgLlts l:yltsf] ;hLj lrq0f kfksf] lg/Gt/ qmldstf syfdf syfsf/ /fO{n] u/]sf] kfOG5 . k|]/0ffsf] ;fgf] lemNsf] syfdf syfsf/ /fO{n] law'jf dlxnfsf] dgdf plAhPsf] b'Mv, j]bgf, p;n] ef]Ug' k/]sf] kL8f ;fy} 7"nf dflg;n] cfk"meGbf ;fgfaf6 klg k|]/0ff kfpg ;S5 eGg] s'/f 7"nL kfqn] ;fgf] s]6faf6 k|]/0ff kfPsf] b]vfP/ JoQm ug{ vf]lhPsf] 5 . clGtd :jLsf/f]lQm hg cfGbf]ng efu—@sf] ;dodf n]lvPsf] pTs[i6 syf xf] . hgtfsf] lxtdf n8\g]x¿ hf] sf]xL klg ljho x'g] ljifo o; syfdf k|:t't ul/Psf] 5 . ;du|df /fO{sf syfx¿n] g]kfnL ;dfh, kl/j]znfO{ glhsaf6 5'g ;s]sf] b]lvG5 . b'O{ bzseGbf cufl8sf syfx¿ / jt{dfg cj:yfdf n]lvPsf syfx¿df leGgtf eP klg ljifoj:t' eg] ;fdflhs g} /x]sf] 5 . /fO{sf] ;kmn kIf eg]sf] o'ur]tgfsf] 5fof lrq b]vfpg] xf] . To;sf/0f ;/0f /fO{ g]kfnL ;flxTosf] cfVofgsf] syf lawfdf k|ultjfbnfO{ cfTd;ft u/L syfx¿ /rgf ug]{ dxŒjk"0f{ syfsf/ x'g\ . pgsf] of]ubfg g]kfnL ;flxTodf ct'ngLo 5 .
;/0f /fO{sf] cfVofgsfl/tf
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f}“ kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6
clGtd :jLsf/f]lQm
-syf ;ª\u|x_
—;femf k|sfzg
o;df ;ª\u[lxt k|foM syfx¿ ;fdflhs ;d:ofd} s]lGb|t 5g\ . /fhgLlts If]qdf b]lvPsf lj;ª\ult, k];fut wd{, hLjgk|ltsf] df]x / cfzfjfb, ;fdflhs lqmofsnfkdf kl/j]zn] kf/]sf] k|efj, dfgjLo cfTd;Ddfgh:tf ljifoj:t'dfly n]vssf] df}lns k|:t'ltn] syfTds ¿k / 9f“rf /f]rs agfPsf] 5 .
;ª\u|xsf syfx¿sf] z}nL / k|:t'lt cfsif{s 5 . ;a} syfx¿ clGjltd"ns tx;Dd k'u]sf 5g\ .
clGtd :jLsf/f]lQm-syf ;ª\u|x_ sf] e"ldsfaf6
;/0f /fO{sf lgaGwx¿sf] d"NofÍg
—ls/0f k/fh'nL
lgaGwsf/sf] ¿kdf ;/0f /fO{sf kRrL;j6f lgaGwx¿sf] ;ª\u|x ;fyL @)^$ ;fndf k|sflzt ePsf] 5 . o; leqsf lgaGwx¿df /fO{n] cfÏgf j}rfl/s wf/0ffx¿ JoQm u/]sf 5g\ . ;fyL lgaGwdf /fO{n] k|To]s dflg;sf ;fyLx¿ cjZo x'g] / tL ljleGg k|s[ltsf x'g] ljifo k|:t't u/]sf 5g\ . pgL ;Dk"0f{ g]kfnnfO{ Pp6f 3/ / g]kfnLnfO{ Pp6f kl/jf/ dfg]/ lgaGw n]Vg] lgaGwsf/ x'g\ . g]kfnLx¿ kl/>dL ePsfn] l56} ;d[l4sf] af6f]lt/ nDsg] ljrf/ k|:t't u/]sf lgaGwx¿ n]v]sf 5g\ . pgsf lgaGwdf g]kfnLx¿sf cf“vf cfkm} gem's]/ / /fhg}lt1x¿n] e'msfPsf s'/f k|:t't u/]sf 5g\ . k|To]s JolQmdf b]z, hgtf / cfkmGtx¿sf k|lt s'g} g s'g} bfloTj /xg] s'/f klg lgaGwdf k|:t't ePsf 5g\ . pgsf lgaGw ;dfh;]jfnfO{ d'Vo ljifoj:t' agfPsf klg 5g\ h;df b]znfO{ ;dfh;]jLx¿sf] vf“rf] /x]sf] ljifo k|:t't ul/Psf] 5 . pgsf lgaGwx¿df /fhg}lts ljifoj:t'x¿ k|:t't ub}{ c;t\ /fhgLltsf] lj/f]wdf cfjfh a'nGb u/fpg cfu|x ul/Psf ljifo klg ;dflji6 5g\ . o; b'lgofdf h'g;'s} s'/f klg gSsnL ePsf] ljifo pgsf lgaGwdf k|:t't ePsf] kfOG5 . oL lgaGwx¿df …d]/f] 3/ d]/f] kl/jf/Ú, e'ms]sf cf“vfx¿Ú, lrgf? Dflg;x¿Ú cfbL kb{5g\ . cfh k'/fgf s'/fx¿df w]/} kl/jt{g eO;s]sf] ljifo klg pgn] cfÏgf] lgaGwx¿df k|:t't u/]sf 5g\ / Pp6f ul/asf] k"/} lhGbuL b'Mv} b'Mvdf lat]sf] s'/fx¿ k|:t't ePsf 5g\ . /fO{sf lgaGwx¿df k|s[ltsf] ;'Gb/ jftfj/0fdf /Dg] dflg;sf] k|j[lQdf kl/jt{g cfP/ cfhsf] k|ljlwsf] ljsf;;“u} cfw'lgstftkm{ 9lNsPsf] ljifo klg k|:t't ePsf 5g\ / /fO{sf] lgaGwdf k'/fgf gof“ k':tfdf x'g] lj;ª\ultnfO{ klg ljifoj:t' agfPsf] b]lvG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf] sf]nfxndo jftfj/0fdf htftt} xTof, lx+;f, cftÍ eO/x]sf] ;d;fdlos ljifo k|:t't ePsf] 5 / dfG5] lrGtfdf k/]sf] ljifo k|:t't ul/Psf] kfOG5 .
/fO{sf lgaGwx¿df dfG5]sf] Ps k6s kfPsf] hLjgnfO{ cfgGbk"j{s latfpg' kg]{ s'/f klg k|:t't ul/Psf kfOG5g\ . /fO{sf lgaGwdf hLjg oxL xf] eg]/ eGg g;lsg] cj:yf /x]sf] s'/f k|:t't ub}{ JolQm, :yfg / ;docg';f/ hLjgnfO{ x]g]{ b[li6sf]0fdf leGgtf /xg] oyfy{ k|sfzg ePsf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf dflg;x¿ h'g;'s} ljifodf klg u'gf;f] ug]{ t/ To;sf] ;dfwfgtk{m gnfUg] s'/f k|:t't ul/Psf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf cfhsf] ;+;f/df sxL klg ;'v, zflGt / cdgr}g gePsf] ;do;fdlos jf:tljstf k|:t't ub}{ dfG5]n] sNkgfd} eP klg /dfpg' kg]{ ljrf/ JoQm ePsf] kfOG5 . pgsf lgaGwdf ;a}sf cGgbftf eP/ klg ls;fg ul/a / ef]sf x'g] cj:yf /x]sf] s'/f k|:t't ub}{ o:tf dxfg\ ls;fgx¿sf] p4f/ x'g'kg]{ ljifo k|:t't ul/Psf] 5 . pgsf lgaGwdf of] ;+;f/ e|ddf g} c8]sf] ljifo k|:t't ub}{ oxf“ ;a} s'/fdf e|d /x]sf] s'/f k|:t't u/]sf 5g\ . dfG5]sf] k"j{hGd / k"gh{Gd, of] ;[li6 ;a} e|d /x]sf] s'/f lgaGwsf] ljifo /x]sf] 5 . /fO{sf lgaGwdf hf]sf]xL dfG5]sf] dg ;w}+ 56kl6 /xg] ljifo k|:t't ePsf] 5 . o:t} cGo lgaGwdf dfG5]sf] hGdb]lv p;sf] hLjg ofqf ;'? x'g] / clGtd la;f}gL cyf{t d[To'df k'u]/ ofqf k"/f x'g] ljifo k|:t't ub}{ o;aLrdf s}of}+ 3'DtL / df]8x¿ kf/ ug'{ kg]{ s'/f d'Vo ¿kdf cfPsf kfOPsf 5g\ . To:t} ;a} dflg;x¿n] Pslbg clGtd la;f}gLdf k'Ug}kg]{ oyfy{ klg lgaGwx¿df JoQm ul/Psf] kfOG5 . oL lgaGwx¿df …u'gf;f] lsg <Ú, …sNkgfsf] cfsfzÚ, …dgsf] 56kl6Ú, …e|dÚ, …clGtd la;f}gLÚ d'Vo 5g\ .
;/0f /fO{ g]kfnL ;flxTodf jx'lawfdf snd rnfpg] ;dsfnLg ;dodf k|ltefsf ¿kdf b]vf k/]sf x:tfIf/ x'g\ . pgL xfd|} ;dfhdf /x]sf ;fdflhs, cfly{s, /fhg}lts, ;f+:s[lts cfbL ljifoj:t'nfO{ cfÏgf /rgfdf k|sfz kf5{g\ . pgsf] n]vgL g]kfnL ;flxTosf] k|ultjfbL wf/fcGtu{t /x]sf] b]lvG5 . pgL ;/n efiffsf k|:tf]tf / pkdfx¿ e/]/ /rgf ug]{ ;flxTosf/ x'g\ . pgsf] ;flxToofqfn] cfh rn]sf ;flxlTos df]8x¿ k5Øfpg], rn]sf wf/fx¿df aUg] k|of; / ;donfO{ e]6\g] hdsf{] u/]sf] 5 .
;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f}“ kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6
—8f= v]d bfxfn
;/0fs'df/ /fO{ -@))$_ sf] k|Wofkg k];fdf nfdf] ;do lat]sf] xf] . /fO{sf] n]vgdf k|fWofks x'g'eGbf cufl8sf] ljBfyL{ hLjg pmhf{ ePsf] kfOG5 . k|Wofkg k];fdf nfu]/ lrGtgsf] ulx/fOnfO{ lj:tf/ ub}{ nu]/ Pp6f uDeL/ uBdf xft xfNg] /fO{n] k|ultjfbL jf oyfy{jfbL lgaGwx¿;“u ldNg] nIf0f ePsf cToGt 5f]6f / s]xL nfdf cfsf/sf lgaGw l;h{gf u/]sf]] kfOG5 h;sf] efiffz}nL ;/n / ;/; klg 5 .
;fyL -lgaGw ;ª\u|x+_ sf] e"ldsf af6
;/0f /fO{sf sljtfx¿sf] ljZn]if0f
—ls/0f k/fh'nL
;/0f /fO{n] ljleGg ljifoj:t'nfO{ cfwf/ agfP/ sljtfx¿ /rgf u/]sf 5g\ . ;/0f /fO{sf sljtfx¿df /fli6«otf, dfgjtf / :jtGqtfsf :j/x¿ d'Vo ¿kdf Wjlgt x'G5g\ eg] csf]{lt/ /fhg}lts ljs[lt / lj;ª\ultx¿nfO{ k|sfzdf NofOPsf] kfOG5 . pgsf sljtfdf g}lts cfWoflTds lrGtgx¿ klg kfOG5g\ . pgsf] …xfdL nx/ xf}“Ú sljtf b]zelQmsf] efjgfn] cf]tk|f]t ePsf] sljtf xf] . o; sljtfdf /fi6«k|]dnfO{ g} d'Vo ljifoj:t' agfOPsf] 5 ≤
Hf:t}M xfdL dfgjtfsf] uLt ufp“5f}“
d]rL xfd|f] xf] clg dxfsfnL
;':tf xfd|f] xf]
xfd|f] xf] nfvf}+ ;lxbx¿sf] /utn] /lËPsf] b]z
o:tf kª\lQmx¿df b]zk|]dsf efjgf cf]tk|f]t ePsf] kfOG5 .
/fO{sf] csf]{ sljtf …sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]Ú jL/tfk"0f{ efjx¿n] el/Psf] sljtf xf] . o; sljtfdf /fO{n] g]kfnLx¿ jL/ 5g\ eGg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf ¿kdf cufl9 ;f/]sf 5g\ ≤
Hf:t}M ef“lrPsf] kfv'/f xfd|f] xf]Og
sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]
clg
kfgL h:tf kftnf k"j{ syfx¿ xfd|f xf]Ogg\
/utn] /lËPsf] afSnf] Oltxf; xfd|f] xf] .
o; sljtfdf /fO{n] o:tf kª\lQmx¿sf] k|of]uåf/f g]kfnLx¿sf] jL/tfsf] syfnfO{ d"ntM ljifoj:t' agfPsf] kfOPsf] 5 .
slj /fO{sf] …dflg;Ú zLif{ssf] sljtfdf cfhsf] dfG5]sf] oyfy{ hLjgef]ufOnfO{ d"ntM ljifoj:t' agfOPsf] kfOG5 . o; sljtfdf cfhsf] dflg; dflg;x¿sf] e]ndf alu/x]sf], dflg;x¿sf] d]nfdf x/fO/x]sf, k|]d, dfof, df]xdf km;]sf] 5 / dfs'/fem}“ :jfyL{ x'g klg afWo /x]sf] 5 . oL / o:tf ofjt\ s'/fx¿nfO{ sljn] o; sljtfdf ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
slj ;/0f /fO{sf] …/fhgLltÚ zlif{ssf] sljtf /fhg}lts ljifoj:t';“u ;DalGwt sljtf xf] . o; sljtfdf sljn] /fhgLltsf ;t\ / c;t\ kIfnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\ / xfdLx¿ /fhgLltsf] gfddf l/df]6sG6«f]nåf/f ;~rflnt ePsf / kmf]xf]/L /fhgLltdf nfu]sf 5f}“ eGb} /fhgLlt :jR5, s~rg, cl8s, lgisk6, :jfy{/lxt, t/n / ;an x'g'k5{ eGg] efj JoQm u/]sf] kfOG5 ≤
h:t}M 6fpsf 6fpsfdf 6]s]/ e¥ofª pSng ;Sg'
cfbz{ / l;4fGtsf] ds'G8f] le/]/
cj;/jfbsf] es'G8f] v]Ng ;Sg'=
=======================
kmf]xf]/L /fhgLlt xf]— /fhgLlt .
=================================
lxdfnem}“ :jR5, s~rg / cl8u
lgisk6, :jfy{/lxt, t/n t/ ;an
==================
lk|o /fhgLlt xf]— /fhgLlt
slj ;/0f /fO{sf] …b]zsf] d'6'Ú sljtf b]zk|]dnfO{ d'Vo¿kdf ljifoj:t' agfOPsf] sljtf xf] . o; sljtfdf b]znfO{ vf]qmf] agfpg], 6'qmf agfpg] / r':g]x¿sf] lj?4 b]zeQmx¿ Ps eP/ cfjfh p7fp“5g\ eGg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf] b]lvG5 .
slj ;/0f /fO{sf] …Pp6f b]zsf] syfÚzLif{ssf] sljtf b]zk|]dsf] efjgfn] cf]tk|f]t ePsf] sljtf xf] . o; sljtfdf Pp6f b]zsf] hgtfnfO{ cfqmd0fsf/Lx¿n] cfqmd0f u/]/ nv]6] klg pgLx¿df b]zk|]d /lx/x]sf] s'/f ≤ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\ ≤
h:t}M cfÏgf] b]zaf6 csf]{ b]zdf nv]l6b} z/0ffyL{ eP
csNkgLo b'Mv, oftgf, cTofrf/x¿ ;xb} uP
tfklg
To; b]zsf b]zjf;Lx¿sf] x[bodf
pgLx¿sf] b]z x/fPg
o;/L o; sljtfdf b]zk|]dnfO{ g} d"ntM ljifoj:t' agfOPsf] b]lvG5 .
…ltdL / dÚ zLif{ssf] /fO{sf] csf]{ sljtf /fhgLlt;“u ;DalGwt ljifoj:t' k|:t't ul/Psf] sljtf xf] . o; sljtfdf …ltdLÚ kfqn] e|dsf] v]tL u/]/ dfly k'u]sf] / …dÚ kfq rflx“ ;w}“ hgtfsf lgldQ df6fd} ;ª\3if{ ul//xg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't u/]sf 5g\ .
slj /fO{sf] sljtf…lnP/ hfg] s] xf]nf <Ú hLjg;TonfO{ lljifoj:t' agfP/ n]lvPsf] sljtf xf] . /fO{n] o; sljtfdf dfG5] hGd“bf s]xL glnO{ hGdg] / dbf{ klg s]xL gnfg] s'/fnfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf /f]rs 9Ën] k|:t't ug]{ k|of; u/]sf 5g\ ≤
h:t}M s] lnP/ cfPsf] lyP“
lnP/ hfg'kg]{ s] xf]nf
lnP/ hfg ;lsg] s] xf]nf
;ayf]s oxL“ lyof]
d]/f] xf] eGg] e|d kflnof]
;fyL
cem} dnfO{ e|flGt 5
cflv/, lnP/ hfg] s] xf]nf <
;/0f /fO{sf] …k|:tfljt /fli6«o ufgÚ df b]zelQmk"0f{ efjgfx¿ k|:t't ePsf b]lvG5g\ . o; sljtfdf b]zelQmsf] efjgf g} d'Vo ljifoj:t'sf ¿kdf /x]sf] b]lvG5 .
sljtfsf] d'Vo tŒj efj xf] h'g efjlagf sljtfsf] sNkgf klg ug{ ;lsGg . /fO{sf k|To]s sljtfx¿df s'g} g s'g} efj /x]sf] kfOG5 . /fO{sf] …xfdL nx/ xf}“Ú sljtfdf g]kfnLx¿ b]zeQm /x]sf 5g\ eGg] ljrf/ tyf b]zsf nflu dg{ klg tof/ 5g\ h:tf ljifox¿ k|sfz ul/Psf 5g\ ≤
h:t}M >4f d'6'leq
Gf]kfn xfd|f] k'0oe"ld xf]
k|f0f xfd|f] k'0oe"lddf r9fOg] k"mn
o;/L o; sljtfdf b]zelQmsf] efjgf k|:t't ug'{ g} o; sljtfsf] d'Vo efj /x]sf] b]lvG5 .
…sl;Psf] d'¶L xfd|f] xf]Ú sljtfdf sljn] g]kfnLx¿ axfb'/ 5g\ eGg] s'/f b]vfpg vf]h]sf] kfOPsf] 5 . o;df g]kfnLx¿ cfÏgf] b]zsf nflu Oltxf;b]lv n8\b} cfPsf / eljio;Dd nl8/xg] Ifdtfsf wgL 5g\ eGg] s/f d'Vo efjsf] ¿kdf b]vfpg vf]lhPsf] b]lvG5 .
…b]zsf] d'6'Ú sljtfdf slj /fO{n] cfh b]z 6'qmf6'qmf ePsf] 5 eGb} b]zdf /x]sf s'zf;sx¿n] b]znfO{ r';]/ vf]qmf] agfPsf 5g\ eGb} hgtfnfO{ b'Mv lbPsf ljifox¿ Pslbg ;a} g]kfnLx¿ PseO{ /fi6«sf] pGglt / k|ult ug]{ s'/fdf Ps b[li6 nufPsf] kfOG5 ≤
;/0f /fO{sf] …d[To' af6fel/ k'mln/xg] x'G5Ú gfds sljtfdf d[To'sf] cfudg af/]df ;'Gb/ ax; u/]sf 5g ≤ klv{P/ a:bfa:b} d[To' cfpg] 5 eg]sf 5g ≤
h:t}M klys, gem's d[To' l6Kg ofqfdf
g/f]lsO+{ al9/x" cufl8 hLjg kydf
lsgls d[To' ltd|fnflu af6fel/ ;w}+ k'mln/xg] x'G5 .
;/0f /fO{sf sljtfx¿df ljz]if u/L tNnf]ju{sf / ljleGg sf/0faf6 zf]lift kLl8t dflg;x¿k|lt ljz]if ;xfg'e"lt k|s6 ub}{ pgLx¿nfO{ hfu?s u/fpg] k|of; ul/Psf] kfOG5 .
Nfoljwfgsf cfwf/df /fO{sf sljtfx¿ x]bf{ pgsf sljtf d"ntM d'Qmnodf /lrPsf kfOG5g\ . /fO{sf k|foM ;a} sljtfx¿ b]zk|]dsf] efjgfn] cf]tk|f]t ePsf kfOG5g\ . pgsf sljtfx¿ jL//;n] el/Psf cf]hu'0fo'Qm klg b]lvG5g\ . b]zk|]d, dfgjtfjfb, :jtGqtf, ;dfgtf / e|ft[Tj pgsf sljtfdf kfOg] Wjlg /x]sf] b]lvG5 . zLif{sLs/0fsf cfwf/df x]bf{ /fO{sf ;a} sljtfsf zLif{sx¿ clew]ofTds ¿kdf cfPsf b]lvG5g\ . pgsf] …lnP/ hfg] s] xf]nf <Ú sljtfsf] zLif{s k|ZgfTds ¿kdf rog ul/Psf] b]lvPsf] 5 . sygk4ltsf cfwf/df /fO{sf sljtfx¿ x]bf{ k|ydk'?if sygk4lt / t[tLok'?if sygk4lt b'j}sf] k|of]u ul/Psf] kfOG5 .
oL sljtfsf] cfwf/df /fO{sf sljtfdf efj clxn]sf] dfgjr]tgf / ;do;“usf] glhs /xg] lg/LIf0f Ifdtfsf] pknlAw ;Dk|]if0f ug'{ xf] . oL /rgfdf ;dosf cfwf/df dfgjn] ef]u]sf] si6 / ;f+;fl/s Jo:ttfdfly /fO{n] 6L7nfUbf] Joª\u u/]sf 5g\ .
;/0f /fO{sf] hLjgL, JolQmTj / s[ltTj— Ps cWoog
ck|sflzt -lqe'jg ljZjljBfno, dfgljsL / ;fdflhszf:q ;ª\sfocGtu{t dx]Gb| jx'd'vL SofDk; w/fg, g]kfnL ljefusf] :gftsf]Q/ tx bf];|f] jif{sf] b;f}“ kqsf] k|of]hgfy{ k|:t't zf]wkq _ af6
२. कन्काई बुक , साझाभवन ,भोटाहिटी
३. बिहानी प्रकाशन सहकारी संस्था, धरान
पुस्तकहरुको लागि सम्पर्क - सरण राई -०२५ ५२०७४२
Subscribe to:
Comments (Atom)